© MARIMA / stock.adobe.com
Fascynacja żółwiami – jednymi z najstarszych żyjących na Ziemi gadów – jest u miłośników zwierząt wcale nie taka rzadka, nawet jeśli nie jest to zwierzątko do przytulania. Żółwie to długowieczne istoty, potrafią towarzyszyć człowiekowi przez długie lata. Jak hodować żółwia jako zwierzątko domowe?
Żółwie, zaliczane do gromady gadów, wyróżniają się przede wszystkim za sprawą charakterystycznego pancerza. Pancerz żółwia składa się z przekształcenia żeber i ościstych wyrostków kręgów w kostne płyty na grzbiecie, dolną część pancerza natomiast buduje zmodyfikowany obojczyk i żebra brzuszne. Pełni on funkcję ochronną. Część grzbietowa nazywana jest karapaksem, a brzuszna – plastronem.
Skóra żółwi przepuszcza wodę, optymalnie chroni więc zwierzę przed wyschnięciem. Nie posiada ona jednak gruczołów potowych, dlatego przebywanie żółwia na słońcu w upalne południe może doprowadzić do przegrzania.
Ten liczący miliony lat gad nie posiada uzębienia. Krawędzie jego szczęki zdobią jednak dobrze rozwinięte rogowe listwy, które umożliwiają mu skuteczne odgryzanie części roślin oraz chwytanie i zakleszczanie ofiar.
Do tej pory opisano prawie 365 gatunków żółwi w obrębie wielu rodzin i rodzajów. Są one niesłychanie różnorodne – od małych żółwi wodnych zamieszkujących jeziora i sadzawki po olbrzymie żółwie morskie i lądowe, które od przeszło 220 milionów lat zamieszkują Ziemię.
Wiele z nich jest dzisiaj niestety zagrożonych wyginięciem – z różnych powodów. Jeśli myślisz o przygarnięciu żółwia jako zwierzaka domowego, dowiedz się skąd pochodzi i czy przypadkiem upatrzony gatunek nie jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Poza tym nie każdy gatunek żółwia nadaje się do chowu domowego.
Tropikalne żółwie nie są najlepszym wyborem dla początkujących terrarystów, ponieważ ich utrzymanie w egzotarium wymaga specjalistycznej wiedzy i jest czasochłonne. Popularnymi zwierzętami terrarystycznymi są żółwie ozdobne. Podgatunki ozdobne polecane początkującym to żółw czerwonolicy, żółw żółtolicy oraz żółw żółtobrzuchy – są to żółwie wodno-lądowe. Najczęściej hodowanymi w domach żółwiami lądowymi są natomiast żółw stepowy i żółw grecki.
© MeganDesign / stock.adobe.com
© mgkuijpers / stock.adobe.com
Żółwie zamieszkują wszystkie kontynenty poza strefami polarnymi. Żyją w tropikalnych lasach, jeziorach, na mokradłach, pustyniach, w morzach. Jeziora, sadzawki i rzeki na całym świecie stanowią schronienie dla żółwi wodnych, niektóre żółwie lądowe z kolei zamieszkują nawet najbardziej suche obszary kuli ziemskiej. W Polsce naturalnie występuje żółw błotny. Introdukowane są m.in.: żółw stepowy, żółwiak drapieżny, żółw jaszczurkowaty, żółw ostrogrzbiety, żółw grecki, żółw czerwonolicy.
Do hodowli domowej nadają się określone gatunki żółwi zarówno lądowych, jak i wodno-lądowych. Żółwie lądowe, mimo, że mogą wydawać się powolne, uwielbiają piesze wycieczki, dlatego potrzebują dużo przestrzeni w swoim mieszkaniu. Trzymanie żółwi lądowych wyłącznie w terrarium nie jest dla nich odpowiednie. Zwierzęta te potrzebują także oferującego różnorodne aktywności wybiegu, gdzie mogłyby się wygrzewać, zakopywać i wspinać.
Taką ogólną zasadą mówiącą, jak duże powinno być terrarium dla określonego żółwia jest pomnożenie długości i szerokości jego ciała przez pięć. Im większe jest zwierzę, tym dłuższe i szersze powinno być jego terrarium.
Myśląc o wyposażeniu terrarium dla żółwia lądowego, należy uwzględnić następujące punkty:
W swoim naturalnym środowisku żółwie lądowe są samotnikami, wobec tego nie potrzebują w hodowli specjalnie towarzystwa. Mogą być jednak z powodzeniem trzymane w parze czy niewielkiej grupce. Trzeba mieć przy tym na uwadze płeć osobników w grupie. Zbyt duża grupa samców może wykazywać tendencje do rywalizowania między sobą. Grupka złożona z jednego samca i kilku samic wniesie do terrarium idealną harmonię.
Niektóre żółwie lądowe zimą zapadają w letarg i budzą się dopiero, kiedy znów robi się ciepło. Koniecznie trzeba im na to pozwolić, o ile zwierzę nie jest chore i nie wymaga na przykład regularnego przyjmowania lekarstw. Trzy miesiące przed zapadnięciem w zimowy letarg żółwia trzeba zbadać pod kątem obecności pasożytów.
Podczas zimowania należy żółwiowi zapewnić odpowiednie warunki w terrarium. Na przykład około miesiąca przed prawdopodobnym letargiem czas oświetlania terrarium należy zredukować do około 4 h dziennie. Temperatura wewnątrz terrarium powinna być w tym okresie obniżana. Żółwie w tym zimnym okresie jedzą mniej, z czasem przestają jeść zupełnie.
W czasie tego trzy- do pięciomiesięcznego snu – w zależności od gatunku – żółwie powinny zostać maksymalnie dwukrotnie wybudzone, żeby opiekun mógł sprawdzić, czy wszystko z nimi w porządku.
Wiele żółwi wodno-lądowych doskonale nadaje się do trzymania w terrarium. Oczywiście terrarium musi zostać dla żółwia wodnego odpowiednio przygotowane. Latem niektóre gatunki mogą być również trzymane w stawie ogrodowym, zimować jedynie mogą w mieszkaniu.
Żółwie wodne w terrarium potrzebują rzecz jasna… wody. Powinny mieć, podobnie jak żółwie lądowe, do dyspozycji kryjówki, a także kawałek suchego lądu. Akwarium dla żółwia wodno-lądowego powinno być zaopatrzone w kamienie, gałęzie, pływające wyspy czy nietoksyczne rośliny. O świeżość, napowietrzenie i przejrzystość wody zadbają filtry oraz bełkotki, będące wyposażeniem nieodzownym w takim żółwim akwarium. Grzałka podniesie temperaturę wody do odpowiedniej dla danego gatunku.
© boedefeld1969 / stock.adobe.com
Żółwie lądowe to zwierzęta roślinożerne. W ich naturalnym jadłospisie znajdują się zioła, warzywa i owoce. Wiele roślin uprawianych w naszych ogródkach czy nawet rosnących dziko na łąkach przez żółwia zostanie spałaszowanych bardzo chętnie i zapewni różnorodność w diecie pupila. Żółwiowi sporadycznie można podawać warzywa, jeszcze rzadziej owoce – ze względu na wysoką zawartość cukrów należy być ostrożnym w tej kwestii i traktować owoc jako słodką przekąskę dla pupila, nie regularny posiłek.
Żółwie jedzą wprawdzie także siano, jednak najchętniej żywią się świeżym pokarmem. Także zimą należy podawać im świeże zioła czy sałaty. Ze względu na duże ryzyko, że sałaty kupione w supermarkecie mogą być pryskane pestycydami, zaleca się znalezienie warzyw z upraw w stu procentach ekologicznych.
By zapewnić organizmowi żółwia odpowiednią ilość wapnia w pokarmie, należy podawać mu skorupki jaj, sproszkowany wapń lub ości mątwy.
Żółwie wodne potrzebują innego pożywienia niż lądowe. Powinny być karmione przede wszystkim żywym pokarmem czy pokarmem mrożonym – ślimakami, dżdżownicami, pasikonikami. W jadłospisie żółwia wodnego mogą znaleźć się także słodkowodne ryby (przykładowo stynki), młodziutkie myszy czy szczury, karaluchy, stonogi czy mięso małż. Dieta żółwia wodno-lądowego powinna być też uzupełniana rzęsami wodnymi, moczarką, rogatką czy liśćmi lilii wodnej. Ości mątwy u żółwi wodno-lądowych zadbają o odpowiednią w diecie ilość wapnia, który zadba o dobrą kondycje pancerza. Wapnia dostarczają również całe ryby – ze skórą, kośćmi i trzewiami.
© cynoclub / stock.adobe.com
Jeśli myślisz o trzymaniu w domu żółwia, weź pod uwagę, że niektóre gatunki małych żółwi lądowych dożywają nawet 70 lat, średniej wielkości nawet 120! Żółwie wodno-lądowe żyją stosunkowo krócej, ale również są dość długowiecznymi stworzeniami – dożywają wieku 30 do 40 lat, w zależności od gatunku.
Najlepiej bezpośrednio od hodowcy, koniecznie z miejsca posiadającego potwierdzenie legalności źródła pozyskania zwierzęcia. Od hodowcy dowiesz się od razu wszystkiego o koniecznej pielęgnacji danego gatunku, odpowiednim dla niego pożywieniu i warunkach utrzymania. Poza tym taka znajomość może przydać się na dalszym etapie hodowania zwierzątka – w razie pytań czy wątpliwości posłuży radą. W Polsce, aby móc trzymać w domu żółwia ozdobnego, malowanego, ostrogrzebietego czy jaszczurowatego należy uzyskać specjalną zgodę od regionalnej dyrekcji ochrony środowiska.
Ceny żółwi hodowlanych są zróżnicowane i zależą w największej mierze od gatunku. Żółw ostrogrzbiety na przykład jest stosunkowo niedrogi – kosztuje około 30 zł. Ceny żółwi czerwonolicych i żółtolicych zaczynają się już od kilkudziesięciu złotych i dochodzą do około 250 zł. Niewielkie żółwie ozdobne, na przykład żółtobrzuchy, kosztują od 40 do 60 zł. Znacznie droższe są żółwie lądowe. Na przykład ceny żółwi greckich i stepowych dochodzą nawet do 700 zł. Istnieją także gatunki, za które zapłacić trzeba kwoty powyżej tysiąca złotych.
Zastanawiając się nad kupnem żółwia, należy wziąć pod uwagę jeszcze fakt, że wyposażenie dla najtańszego nawet gatunku, to dodatkowy – niemały – koszt. Terrarium czy akwarium wraz z lampą, grzałką, filtrem i innym odpowiednim dla danego gatunku wyposażeniem to koszt nawet kilkuset złotych.
