© Carola Schubbel / stock.adobe.com
Podczas pierzenia (zmiany upierzenia), samiec ptaka traci m.in. lotki i pióra puchowe.
Pióra ptaków nie maja zdolności regeneracyjnych i zużywają się, dlatego muszą być regularnie wymieniane na nowe. W zależności od gatunku, pierzenie u ptaków może mieć różny przebieg i czas trwania, ale wszystkim ptakom należy w tym okresie zapewnić spokój i podawać dobrej jakości pokarm.
Pierzenie u ptaków polega na wymianie starych, zużytych lub uszkodzonych piór na nowe i odbywa się raz lub kilka razy w kroku. Jest niezbędne dla przetrwania ptaków, bowiem ich upierzenie ulega zużyciu, prowadząc ostatecznie do niemożności latania.
Dzikie ptaki na przykład przechodzą pierzenie dwukrotnie. Na wiosnę przywdziewają szatę godową, aby zaimponować partnerkom, a na zimę, po sezonie lęgowym, szatę spoczynkową, która jest dużo mniej krzykliwa i pomaga w uchronieniu się przed drapieżnikami.
Pierzeniem określamy również zmianę upierzenia młodych ptaków na upierzenie ptaków dorosłych. W przypadku kurcząt zdarza się to trzykrotnie w ciągu pierwszych sześciu miesięcy życia.
Pierzenie u ptaków można podzielić na różne sposoby: Ze względu na stopień pierzenia, wyróżniamy:
W przypadku pierzenia całkowitego ptaki wymieniają całe upierzenie naraz. W tym czasie kompletnej wymianie podlegają jednocześnie pióra puchowe (zapewniające izolację termiczną) oraz pióra konturowe (pióra okrywowe oraz lotki i sterówki), co prowadzi do ograniczonej zdolności latania lub jej całkowitego braku.
W ten sposób swoje upierzenie zmienia wiele ptaków wodnych. Wśród ptaków drapieżnych pełne pierzenie przechodzi kania ruda.
W przypadku pierzenia częściowego tylko część upierzenia zostaje zastąpiona nowo wyrośniętymi piórami – najczęściej dotyczy to różnych partii piór okrywowych ciała i pokryw skrzydłowych. Niektóre z gatunków dużych ptaków nie wymieniają swoich lotek każdego roku, aby zachować zdolność latania.
Obok pierzenia całkowitego i częściowego, możemy także wyróżnić pierzenie uzależnione od wieku ptaka i pory roku:
Terminem tym określa się wymianę piór młodych osobników na szatę ostateczną, czyli dorosłą.
Pierzenie ciągłe polega na całorocznej, stopniowej wymianie upierzenia.
Podczas pierzenia po okresie lęgowym dorosłe osobniki wymieniają pióra godowe na kryptyczne (maskujące). Wiele ptaków śpiewających w tym czasie wymienia pióra całkowicie.
Przed okresem lęgowym również ma miejsce zmiana upierzenia. Ptaki zmieniają upierzenie w pióra godowe, aby zrobić wrażenie na swoich partnerkach podczas zalotów.
Szczególne okoliczności zewnętrzne mogą prowadzić do jeszcze innych rodzajów pierzenia:
Pierzenie w wyniku doznania szoku czy stresu, prowadzące do nagłego zrzucenia piór na ogonie i części piór konturowych.
Stanowi mechanizm ochronny ptaków, uaktywniający się podczas ataku drapieżników, którzy zostają zostawieni w towarzystwie szczątków piór zamiast ptaków.
O tym rodzaju pierzenia mówimy, gdy stare pióra zostały zrzucone, a nowe odrastają bardzo powoli i obejmuje ono najczęściej okolice głowy i szyi. Nie przynosi to wielkich szkód ptakom i brakujące upierzenie jest najczęściej uzupełniane podczas kolejnego pierzenia.
Częstą przyczyną pierzenia przerwanego są niedobory składników odżywczych, stres lub zaburzenia hormonalne.
© davemontreuil / stock.adobe.com
Pierzenie u ptaków wywołują czynniki środowiskowe, takie jak długość dnia, podaż pokarmu czy temperatura otoczenia oraz hormony. Na przebieg zmiany upierzenia wpływają również zachowanie, pochodzenie czy środowisko życia.
Pióra wyrastają z brodawek skórnych zbudowanych z komórek mezodermalnych, których skupienia tworzą wzgórek. Wzrastające nowe pióra wypychają stare pióra ze skóry, ustępując miejsca nowym. Pióra w okresie wzrostu są ukrwione, a po zakończeniu tego procesu stają się martwe i pozostają w tym samym stanie aż do kolejnego pierzenia. Jakiekolwiek uszkodzenia na tym etapie mogą prowadzić do zaburzeń we wzrastaniu piór podczas następnej zmiany upierzenia.
Każdy ptak przechodzi pierzenie indywidualnie, według własnego harmonogramu. Na przykład ptaki drapieżne wymieniają wszystkie sterówki co roku. Pióra na obu skrzydłach wypadają symetrycznie, ale nie wszystkie jednocześnie, a jedno po drugim, dzięki czemu ptaki nie tracą zdolności do latania.
Czas trwania pierzenia u ptaków różni się w zależności od gatunku, warunków środowiskowych, pożywienia i stanu zdrowia.
W przypadku papużek falistych w wieku trzech do siedmiu miesięcy dochodzi do zmiany szaty młodocianej z całkowitą wymianą upierzenia, która trwa około czternastu dni. Dorosłe papużki faliste przechodzą pierzenie częściowe dwa do czterech razy w roku, na co potrzebują siedem do dwunastu dni. Pod koniec roku całe upierzenie jest odnawiane jednokrotnie.
Z kolei kanarki zmieniają swoje młodociane upierzenie w wieku trzech miesięcy. Dorosłe zwierzęta natomiast pierzą się dopiero w połowie lata i trwa to sześć do ośmiu tygodni. Po tym okresie kanarki mają całkiem nowe pióra.
Wymiana piór następująca w krótkim czasie pochłania duże ilości energii. W tym okresie ptaki są osłabione i bardziej podatne na infekcje, dlatego powinnyśmy zapewnić im dużo spokoju i nie narażać ich na żaden dodatkowy stres.
Podczas pierzenia ptaki potrzebują większej dawki minerałów, witamin oraz białka do budowy nowych piór, dlatego bardzo ważna jest zbilansowana, dobrej jakości i zróżnicowana dieta. W zależności od gatunku ptaka, będzie on potrzebował innego pokarmu.
Poza tym, w tym czasie warto podawać ptakom świeże owoce i warzywa, które również wspierają organizm ptaka podczas pierzenia. Owoce powinny być różnorodne, najlepiej każdego dnia inne. Jeśli chodzi o warzywa, możemy podawać ptakom marchewki, cykorię, koper włoski, botwinę lub ogórki, które dostarczają sole mineralne i dzięki dużej zawartości wody dbają o dobre nawilżenie organizmu.
Orkisz, proso, owies i pszenica są z kolei bogate w kwas krzemowy. W jego skład wchodzi między innymi krzem, który jest składnikiem ptasich piór. Kolby z ziarnami można przymocować za pomocą spinacza do bielizny do klatki i będzie ona służyła ptakowi do zabawy i jako pożywienie. Dla wielu ptaków jest to ulubiony pokarm, który chętnie spożywają nawet w przypadku braku apetytu.
Małym gatunkom ptaków można podawać kiełkujące nasiona. Godne polecenia są zwłaszcza kiełki pszenicy, które zawierają dużo siarki, będącej składnikiem budulcowym substancji rogowej – keratyny.
Zróżnicowana i bogata w składniki odżywcze dieta powinna być zawsze naszym celem w karmieniu ptaków. Możemy ją uzupełniać dodatkami żywieniowymi, niezbędnymi szczególnie w przypadku zwierząt, które odmawiają spożywania świeżego pokarmu.
Ważne, aby wybrany przez nas preparat był wysokiej jakości i był dopasowany do potrzeb danego ptaka, a najlepiej, aby zawierał dokładnie te składniki, których zwierzęciu brakuje.
W przypadku problemów z pierzeniem należy skonsultować się z lekarzem weterynarii specjalizującym się w ptakach, który pomoże nam określić czego brakuje naszemu podopiecznemu i poleci odpowiedni środek.
U podstaw braku pierzenia lub pierzenia przebiegającego nieprawidłowo mogą leżeć różne problemy.
Przyczyny pierzenia niepełnego mogą być bardzo zróżnicowane, przy czym zmianę upierzenia, która przebiega w nieprawidłowy sposób jest z reguły dużo łatwiej zauważyć niż jej całkowity brak.
Zaburzenia związane z pierzeniem mogą obejmować:
Powyższe objawy mogą mieć rozmaite przyczyny i zawsze należy je skonsultować z lekarzem weterynarii, aby wykluczyć ewentualne choroby, leżące u ich podstaw i wdrożyć odpowiednie środki zaradcze.
Przyczyny problemów związanych z pierzeniem są tak samo różnorodne jak ich objawy. Mogą to być inwazje pasożytów, które osłabiają organizm ptaka, roztocza piór, powodujące uszkodzenie nowych piór, stres powodujący wyrzut adrenaliny, która z kolei prowadzi do skurczu naczyń krwionośnych i zmniejszenia dopływu ważnych składników odżywczych do rosnących piór, w wyniku czego wzrost piór jest zaburzony i stają się osłabione.
Problem mogą również stanowić wirusy, takie jak cirkowirusy, wywołujące u papugowatych chorobę dzioba i piór (Psittacine Beak and Feather Disease – PBFD) i prowadzące do zmian w procesie wzrostu piór, które szybciej wypadają i są łamliwe, w efekcie czego dochodzi do ich deformacji, czy poliomawirusy u papużek falistych wywołujące chorobę zwaną francuskim pierzeniem. W jej przypadku wypadają pióra na ogonie i lotki, które następnie odrastają zdeformowane lub nie odrastają wcale. Obie choroby są zaraźliwe dla innych papużek i nieuleczalne.
Obserwujmy nasze ptaki dokładnie i notujmy ich indywidualne wzorce pierzenia. Dzięki temu będziemy mogli wykryć ewentualne zmiany w tym procesie na ich wczesnym etapie i w porę zdiagnozować istniejące niedobory czy choroby.
Wszystkie produkty dla ptaków dostępne są w naszym sklepie internetowym zooplus!
Podczas studiów weterynaryjnych i doktoranckich na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium miała okazję poznać wiele różnych dziedzin medycyny weterynaryjnej. Od 2011 r. prowadzi praktykę jako lekarka weterynarii, zajmując się różnymi zwierzętami i ich chorobami. Jej pasją jest pomaganie pacjentom w możliwie najlepszy sposób i dbanie o ich dobre samopoczucie. Lubi też dzielić się swoją wiedzą jako lekarka weterynarii oraz wieloletnia opiekunka psów i psi trener sportowy jako autorka artykułów.
