© Lilli / stock.adobe.com
Jakich składników pokarmowych potrzebuje pies do zdrowego życia?
Karma sucha, karma mokra, BARF czy samodzielnie przygotowywane jedzenie? Bez względu na to, na jaką metodę żywienia się decydujesz, ważne jest, aby Twój pies otrzymywał wszystkie niezbędne do życia składniki odżywcze. Ale które składniki pokarmowe są najważniejsze dla psa, aby był zdrowy, szczęśliwy i witalny? I co się dzieje w przypadku ich braku lub nadmiernego zaopatrzenia?
Do zdrowego życia psy potrzebują różnych ważnych składników pokarmowych, które muszą przyjmować w swoim codziennym pokarmie. Oprócz wody należą do nich przede wszystkim białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy i minerały.
Wszystkie te składniki pokarmowe spełniają jedną lub więcej ważnych funkcji w organizmie psa. Aby jednak mogły one prawidłowo wykonywać te zadania, zarówno ilość, jak i stosunek składników odżywczych do siebie muszą być właściwe. Tak więc zarówno zbyt małe, jak i zbyt duże zaopatrzenie w dany składnik pokarmowy może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia czworonoga.
Poniższe zestawienie ma na celu przede wszystkim dostarczenie podstawowej wiedzy na temat zapotrzebowania psa na składniki odżywcze – konkretne wartości dotyczące tego, ile dokładnie poszczególnych składników odżywczych potrzebuje Twój pies, są bardzo indywidualne. Jeśli nie jesteśmy pewni, który skład jest optymalny dla naszego psa, powinniśmy dodatkowo zasięgnąć porady lekarza weterynarii lub psiego dietetyka.
Białka są najważniejszymi podstawowymi materiałami budulcowymi dla życia. Białka składają się z różnych aminokwasów. Służą one z jednej strony do pozyskiwania energii, a z drugiej strony są niezbędne do tworzenia się komórek. Każda pojedyncza komórka w organizmie potrzebuje więc aminokwasów.
Organizm samodzielnie wytwarza część potrzebnych aminokwasów. Istnieją jednak również tzw. aminokwasy niezbędne. Organizm nie potrafi ich sam wytworzyć, ale musi je wchłonąć poprzez pożywienie. Dlatego dla psa ważna jest nie tylko ilość dostarczanego białka, ale także to, jakie źródła białka otrzymuje. Na przykład zwierzęce źródła białka najprawdopodobniej zawierają odpowiednią ilość i skład niezbędnych aminokwasów.
Najważniejszym źródłem białek dla psa jest więc nadal mięso. Jednak nie każde źródło białka pochodzenia zwierzęcego jest równie dobrze przyswajalne dla psa. Tak zwana strawność opisuje, jak dobrze organizm psa jest w stanie rozłożyć białka na ich poszczególne składniki i w ten sposób je wykorzystać. Szczególnie wysoką strawność mają np. mięso mięśniowe, serca oraz ryby. Jajka i produkty mleczne również dostarczają psu wartościowych białek. Te ostatnie należy jednak podawać wyłącznie w małych ilościach.
Dieta niskobiałkowa lub dieta z białkami trudnymi do przyswojenia może powodować poważne problemy zdrowotne. Na przykład słaby wzrost ciała, zaburzoną funkcję wątroby, utratę wagi oraz zwiększoną podatność na inne choroby. Jednak zbyt duża ilość białka może być również szkodliwa dla Twojego czworonoga. Ponieważ zbyt duża podaż energii może prowadzić do fermentacji białka w jelicie grubym – wtedy konsekwencją tego są wzdęcia i inne zaburzenia trawienne.
Oprócz białka jednym z najważniejszych składników pokarmowych dla psa są również tłuszcze. Ponieważ tłuszcze są nie tylko źródłem energii, ale także pełnią wiele innych funkcji w organizmie psa. Wspomagają metabolizm i służą jako nośnik rozpuszczalnych w tłuszczach witamin A, D, E i K, które organizm może rozpuszczać i przyswajać wyłącznie dzięki tłuszczowi.
Tłuszcze zawarte w pożywieniu są rozkładane za pomocą enzymów na kwasy tłuszczowe. Ale nie wszystkie kwasy tłuszczowe są takie same. Rozróżnia się tu nasycone i nienasycone kwasy tłuszczowe. Szczególnie nienasycone kwasy tłuszczowe (na przykład kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6) są niezbędne dla zdrowego metabolizmu zwierzęcia. W dużych ilościach występują one w olejach rybich (np. olej z łososia), ale także w olejach roślinnych, takich jak olej słonecznikowy czy rzepakowy.
Niedostateczne zaopatrzenie w kwasy tłuszczowe omega-3 lub omega-6 może prowadzić do wielu zaburzeń w organizmie psa: Obniżenie poziomu energii, choroby metaboliczne, problemy ze skórą i włosami oraz obniżona odporność to możliwe konsekwencje braku niezbędnych kwasów tłuszczowych. Objawy chorobowe, takie jak nadmierne obciążenie wątroby, zaburzenia pracy trzustki czy wysoki poziom tłuszczu we krwi, wskazują natomiast na nadmierną podaż tłuszczów niskiej jakości.
Kolejnym ważnym składnikiem odżywczym w diecie psa są węglowodany. Przede wszystkim dostarczają mu dużo energii i sprzyjają jego sprawności. Niedostateczna podaż węglowodanów zazwyczaj przejawia się również w zmniejszonej potrzebie wysiłku fizycznego i towarzyszących jej problemach trawiennych.
Mimo tak ogromnego znaczenia dla zdrowia i dobrostanu zwierząt, węglowodany w ostatnich latach są coraz bardziej dyskredytowane. W niemałym stopniu wynika to z wielu poradników żywieniowych dla ludzi, które opisują jak możemy schudnąć, jedząc mniej węglowodanów. Nie jest to oczywiście złe, ale często pomija fakt, że istnieją „dobre” i „złe” węglowodany i że pierwsza grupa jest niezbędna jako źródło energii.
Sensowne węglowodany są związkiem wielu cukrów i znajdują się na przykład w wielu zbożach, ziemniakach, mące pełnoziarnistej, brązowym ryżu, a także w różnych rodzajach warzyw. Złe węglowodany natomiast składają się z dużej ilości pojedynczych lub podwójnych cukrów i należy ich unikać w żywieniu psów. Biały chleb, cukier, skrobia, mąka czy nawet czekolada zdecydowanie nie powinny znaleźć się w psiej misce z jedzeniem!
Kolejnym zastrzeżeniem dotyczącym węglowodanów jest to, że pies jako mięsożerca nie jest w stanie ich strawić. Zostało to obecnie obalone w badaniach. W trakcie udomawiania trawienie psa coraz bardziej dostosowywało się do diety człowieka. Dodatkowo zależy to też trochę od sposobu przetwórstwa ziarna. Na przykład płatki owsiane są dla psa wysoce strawne i stanowią cenne źródło energii.
© TeamDaf / stock.adobe.com
Błonnik pokarmowy to szczególnie długołańcuchowe węglowodany, których organizm nie jest w stanie przyswoić. Niemniej w sensie przenośnym należą one do ważnych składników odżywczych dla psa. Mają one bowiem kilka pozytywnych efektów na trawienie.
Przede wszystkim błonnik pokarmowy ma zdolności wiążące wodę. W ten sposób pośrednio sprawia, że kał psa nie jest zbyt twardy. Dodatkowo w wyniku wiązania wody zwiększa się objętość miazgi pokarmowej w jelicie. Pobudza to aktywność jelit i zwiększa uczucie sytości u psa. Ponadto wysoka zawartość błonnika zmniejsza strawność białka. Jest to szczególnie przydatne w przypadku karmienia w celu redukcji wagi.
Błonnik pokarmowy ma również inny bardzo pozytywny wpływ na trawienie u psa. Nawet jeśli sam pies nie może go przyswoić, „dobre” bakterie jelitowe w psiej florze bakteryjnej jelit mogą to zrobić. Błonnik pokarmowy jest więc dla nich ważnym składnikiem odżywczym. Zatem błonnik pokarmowy pośrednio wspiera ogólny stan zdrowia psa poprzez zdrową florę bakteryjną jelit.
Podobnie jak wspomniane już ważne składniki odżywcze, witaminy również odgrywają ważną rolę w zdrowiu psa. Chociaż organizm potrzebuje tylko niewielkich ilości poszczególnych witamin, przejmują one ważne funkcje w organizmie. Jeśli występuje długotrwały niedobór tylko jednej witaminy, wywołuje to objawy niedoboru.
Witaminy dzielą się na grupę witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i grupę witamin rozpuszczalnych w wodzie. Rozpuszczalne w tłuszczach witaminy A, D, E i K są magazynowane w wątrobie psa. Natomiast rozpuszczalne w wodzie witaminy z grupy B i witamina C są szybko eliminowane z organizmu.
Z kolei w przypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach istnieje większe niebezpieczeństwo nadmiernej podaży z powodu magazynowania. Szczególnie przy przekarmieniu witaminami A i D możliwe są tzw. hiperwitaminozy. Możliwą konsekwencją byłoby wówczas np. zwapnienie tkanki lub deformacje kostne.
Ogólnie rzecz biorąc, należy zachować ostrożność podczas podaży witamin. Ponieważ większość gotowych mieszanek karmy zawiera już wszystkie niezbędne witaminy w wystarczających ilościach, suplementy diety zwykle nie są w ogóle potrzebne. Jeśli samodzielnie przygotowujesz karmę dla swojego psa, musisz zadbać o odpowiednią podaż witamin. Nie należy jednak dodawać witamin otrzymywanych syntetycznie, ponieważ organizm zwierzęcy nie jest w stanie ich prawidłowo przetworzyć.
Nasza wskazówka: W przeciwieństwie do ludzi, naczelnych i świnek morskich, psy mogą wytwarzać witaminę C samodzielnie. Zdrowy pies zapewnia więc sobie sam wystarczającą ilość witaminy C.
Podobnie jak witaminy, tak i minerały mają kluczowe znaczenie dla psa. W organizmie każdy z niezbędnych minerałów ma bardzo szczególne właściwości i zadania. Rozróżnia się pierwiastki śladowe (żelazo, miedź, cynk, mangan, kobalt, jod, selen, fluor) oraz pierwiastki główne (wapń, fosfor, magnez, sód, potas).
Pierwiastki główne, wapń, fosfor i magnez oraz potas, są wykorzystywane np. do budowy kości, funkcji nerwów, serca i mięśni oraz krzepnięcia krwi (wapń), pierwiastek śladowy, żelazo, wspomaga oddychanie komórkowe. Ponieważ te minerały znajdują się w prawie każdej karmie, niedobór jest stosunkowo mało prawdopodobny, jeśli pies posiada zbilansowaną dietę. Jeśli jednak występuje niedostateczna podaż niezbędnych minerałów, może to prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Bardziej powszechny – ale nie mniej niebezpieczny dla psa – jest nadmiar niektórych składników mineralnych.
Ciągłe przedawkowanie poszczególnych składników mineralnych może mieć działanie toksyczne i poważnie zaszkodzić zdrowiu psa. Na przykład nadmiar fosforu i magnezu może w dłuższej perspektywie prowadzić do powstawania kamieni moczowych. Nadmiar sodu może wywołać gwałtowne skurcze, a nawet doprowadzić do śmierci, jeśli pies przyjmie jednocześnie zbyt mało wody.
© alexei_tm / stock.adobe.com
Bez wody żaden z powyższych składników odżywczych nie funkcjonowałby prawidłowo, dlatego brak wody jest bardziej niebezpieczny niż jakikolwiek inny niedobór składników pokarmowych. Świeża woda pitna to eliksir życia w pełnym tego słowa znaczeniu – nie tylko dla nas, ludzi, ale także dla psa. Czysta woda do picia powinna być zawsze dostępna dla psa, nawet poza posiłkami. W końcu należy wyrównać straty wody wynikające z funkcji organizmu (np. oddawanie moczu, pocenie się przez łapy, ziajanie).
Woda spełnia ważne zadania w organizmie: Rozpuszcza składniki pokarmu w przewodzie pokarmowym i transportuje składniki odżywcze do tkanek poprzez krwiobieg. Dodatkowo dzięki wodzie toksyny z organizmu są wydalane z moczem. Aby te funkcje mogły być w pełni spełnione, dzienne spożycie wody powinno wynosić od 20 do 100 mililitrów na kilogram masy ciała. Ta praktyczna zasada jest tylko bardzo przybliżona i może się znacznie różnić w zależności od różnych czynników (np. wysoka temperatura na zewnątrz, dużo ruchu).
W trosce o zdrowie Twojego psa zawsze należy kontrolować ilość wody, którą pije Twój czworonóg. Jeśli obawiasz się, że Twój pies nie pije wystarczająco dużo, istnieje kilka sztuczek, których możesz użyć, aby zachęcić go do picia większej ilości wody. Możesz podawać mokrą karmę zamiast suchej, wymieszać przygotowany przez siebie pokarm z wodą lub dodać małą łyżeczkę bulionu do wody pitnej. Picie dużej ilości wody jest niezbędne, szczególnie dla psów cierpiących z powodu biegunki, gorączki, choroby nerek lub cukrzycy.
Uwaga: Nadmierne picie bez wyraźnego powodu (np. upał, duża aktywność, a nawet wymioty i biegunka) może wskazywać na poważną chorobę psa. Jeśli podejrzewasz, że Twój pies pije zbyt dużo, warto odwiedzić weterynarza.
Woda, białka, węglowodany, tłuszcze, składniki mineralne i witaminy: Do zdrowego, długiego życia pies potrzebuje wszystkich wymienionych tutaj ważnych składników odżywczych. Bardzo ważne jest, aby były one zawarte w odpowiedniej ilości i wymieszane z codzienną karmą. Aby dokładnie określić, ile poszczególnych składników potrzebuje Twój pies, zawsze warto przeprowadzić dokładną analizę uwzględniającą wiek, wielkość oraz masę ciała, a także poziom aktywności i ewentualne choroby.
Szczególnie w przypadku cukrzycy, nadwagi, niedowagi lub alergii, należy zdecydowanie przestrzegać precyzyjnego planu żywieniowego. Ponieważ zdrowie Twojego psa zaczyna się w jego misce!
Uwaga: Wybór odpowiedniej karmy dietetycznej może wspierać naturalne funkcje organizmu psa. Należy jednak pamiętać, że sama karma dietetyczna nie leczy, ani nie zapobiega chorobom. Właściwe żywienie Twojego psa należy zawsze skonsultować z lekarzem weterynarii. Specjalne karmy dietetyczne znajdziesz w sklepie internetowym zooplus.
