© Ivan Kmit / stock.adobe.com
Szczepienia psów pomagają opanować epidemię lub jej zapobiegać.
Szczepienia chronią psa przed śmiertelnymi chorobami zakaźnymi. Ale jakie szczepienia są obowiązkowe, co kryje się za pojęciem immunizacji szczeniąt i jak często należy je powtarzać? Wyjaśniamy poniżej.
W ostatnich latach szczepienia są coraz częściej krytykowane. Złość opiekunów psów związana z wysokimi cenami preparatów, chciwość niektórych firm farmaceutycznych i rzekomo zbędna konieczność przyjmowania dawek przypominających bywają większe niż sam strach przed chorobami.
Nie należy jednak zapominać, że wyłącznie dzięki wdrożeniu rygorystycznych programów szczepień udało się opanować niektóre niebezpieczne choroby zakaźne.
Za sprawą powszechnych szczepień przeciwko wysoce zakaźnym bakteriom i wirusom możliwe było ograniczenie ryzyka infekcji i związanych z nimi przypadków śmiertelnych. Każdy zaszczepiony pies przyczynia się do powstrzymania epidemii lub zapobieżenia ich wybuchowi. Szczepiąc psa, chronimy więc nie tylko jego zdrowie, ale również zdrowie i życie innych czworonogów.
Szczepienia oferują najbardziej niezawodną ochronę, jaką można psu zapewnić przed zagrażającymi życiu chorobami, takimi jak nosówka, parwowiroza, leptospiroza, zakaźne zapalenie wątroby (choroba Rubartha), wścieklizna, kaszel kenelowy, babeszjoza czy borelioza. Zalecenia dotyczące szczepień opracowane przez międzynarodowe komisje ds. szczepień rozróżniają szczepienia podstawowe oraz dodatkowe.
Szczepienia podstawowe powinien otrzymać każdy pies. Są one skierowane przeciwko patogenom powodującym zazwyczaj śmiertelne infekcje, które zagrażają życiu nie tylko samych zwierząt, ale także ich opiekunów, stąd też są obowiązkowe. W wielu krajach szczepienia te determinują możliwość przekroczenia ich granic przez zwierzę, także zdecydowanie należy o nie zadbać.
W przypadku szczepień dodatkowych zalecenia nie są już tak bezwzględne. Chociaż nie są one mniej ważne, nie dotyczą wszystkich czworonogów w każdym momencie ich życia. Konieczność ich przyjęcia zależy od wielu czynników, takich jak wiek, budowa oraz środowisko życia i musi być określana indywidualnie w porozumieniu z lekarzem weterynarii oraz z dokładnym uwzględnieniem korzyści i ewentualnych zagrożeń z nich wynikających.
Nosówka to wysoce zaraźliwa choroba wirusowa. Może powodować poważne problemy żołądkowo-jelitowe, choroby układu oddechowego (silny kaszel, ropny wyciek z nosa i oczu) lub śmiertelne drgawki oraz objawy paraliżu (postać nerwowa).
Psi adenowirus wywołujący tę chorobę trafia do organizmu zwierzęcia wraz z zanieczyszczoną moczem wodą lub jedzeniem. Powoduje gorączkę, zapalenie oczu, wątroby i nerek, wymioty, biegunkę oraz ból. Może mieć przebieg śmiertelny zwłaszcza w przypadku młodych lub osłabionych psów.
Parwowiroza wywoływana jest przez wysoce zjadliwy wirus DNA CPV – canine parwovirus typu 2. Jest szczególnie niebezpieczny dla młodych psów, które zwykle umierają w wyniku odwodnienia lub zatrucia spowodowanego silnymi wymiotami, wysoką gorączką (nawet 41,5°C) oraz krwawych biegunek. Jednak nawet jeśli wydaje się, że zwierzęciu udało się wyjść cało z choroby, może umrzeć kilka lat później w następstwie późnych jej skutków związanych z niedoborem odporności lub problemów z sercem.
Wścieklizna jest zoonozą, co oznacza, że może być przenoszona na człowieka. Jej przebieg jest zawsze śmiertelny, dlatego każdy przypadek podejrzenia zakażenia u psa musi zostać zgłoszony do właściwego miejscowo powiatowego lekarza weterynarii. Za wściekliznę odpowiedzialny jest wirus z rodzaju Lyssavirus, który prowadzi do charakterystycznych objawów, takich jak obfite ślinienie się i zwiększona agresja.
Na zachorowanie na kaszel kenelowy narażone są przede wszystkim zwierzęta przebywające w dużych skupiskach, np. podczas wystaw hodowlanych. Jednak w zależności od pory roku, mogą pojawić się również lokalne ogniska choroby w mniejszych grupach, takich jak grupy sportowe czy spacerowe. Ta wysoce zaraźliwa choroba wirusowa powoduje silne dolegliwości ze strony układu oddechowego (najczęściej nieprzyjemny, suchy kaszel). Zwłaszcza w przypadku zwierząt z osłabionym układem odpornościowym może dojść do ciężkiego zapalenia płuc, które może zakończyć się śmiercią. Dlatego w większości przypadków szczepienia są jak najbardziej zalecane.
Leptospiroza zwana również chorobą stuttgarcką, wywoływana jest przez bakterie z rodzaju Leptospira, w przypadku których rezerwuarem są gryzonie. Patogeny wydalane wraz z moczem zbierają się i namnażają w kałużach i zbiornikach wodnych, skąd przedostają się do organizmu psa. Ta zoonoza może być szczególnie groźna dla młodych czworonogów i zwierząt o osłabionym układzie odpornościowym, nierzadko kończąc się śmiertelnie. W ostatnich latach choroba ta znacznie się rozpowszechniła, a ponieważ jest chorobą odzwierzęcą i stanowi zagrożenie również dla ludzi, szczepienia są absolutnie wskazane.
Ta choroba bakteryjna przenoszona jest przez kleszcze. Zazwyczaj nie wywołuje żadnych poważnych objawów, ale mogą pojawić się gorączka, apatia, obrzęk węzłów chłonnych oraz kulawizna. W przypadku niepodjęcia leczenia, rozwija się przewlekły stan zapalny stawów. Szczepienie jest zalecane jedynie w rejonach o wysokim ryzyku infekcji. Na pozostałych obszarach w zupełności wystarczy odpowiednia profilaktyka przeciwkleszczowa.
Kolejną chorobą odkleszczową jest babeszjoza. Jest to agresywna choroba zakaźna, której towarzyszy wysoka gorączka. Nieleczona prowadzi do zniszczenia czerwonych krwinek w ciągu kilku dni i tym samym śmierci psa. W krajach, gdzie zakażone babeszjozą kleszcze są powszechne, obok naturalnych środków ochronnych, takich jak sprawdzanie czworonoga pod kątem obecności kleszczy i profilaktyka przeciwkleszczowa, oferowana jest dodatkowa ochrona w postaci szczepień. Chroni ona jednak tylko przed ciężkim przebiegiem choroby, a nie przed samą infekcją.
Obejmują przede wszystkim grzybicze choroby skóry, które są wśród psów szeroko rozpowszechnione. Najczęstszym patogenem jest dermatofit Microsporum canis, który powoduje łupież i powstawanie strupów, którym towarzyszy wypadanie sierści. Grzyb może być przenoszony bezpośrednio przez zakażone zwierzęta oraz pośrednio przez skażone środowisko (legowiska, dywany czy szczotki). W grupach psów cierpiących na grzybicę, oprócz standardowego leczenia pomocne może być również podanie szczepionki.
Leiszmanioza przenoszona jest przez występujące w południowej Europie krwiopijne ćmiankowate. Pasożyty atakują komórki i narządy psa, a w przypadku niepodjęcia leczenia prowadzą do śmierci zwierzęcia (zazwyczaj z powodu niewydolności nerek). Nowo opracowana szczepionka co prawda nie zapobiega samej infekcji, ale może wzmocnić odpowiedź immunologiczną psa na niebezpieczne patogeny.
© ARVD73 / stock.adobe.com
Chociaż nie zawsze istnieje jednomyślność dotycząca częstotliwości i odstępów między szczepieniami u psów, lekarze weterynarii i opiekunowie zwierząt są zgodni co do konieczności szczepienia szczeniąt. Kiedy ochrona zapewniana przez przeciwciała obecne w mleku matki powoli zaczyna zanikać począwszy od ósmego tygodnia życia, czyli po fazie ssania, należy podać maluchom pierwsze szczepionki.
Zawierają one żywe lub atenuowane bakterie/wirusy lub ich fragmenty. Organizm reaguje na te substancje, wytwarzając przeciwciała, dzięki którym w przypadku późniejszej infekcji będzie w stanie zwalczyć niebezpieczne zarazki i patogeny.
Pełną odporność na daną chorobą pies uzyskuje zazwyczaj dopiero po drugiej lub trzeciej dawce szczepionki. Pierwsze szczepienie w ósmym lub dwunastym tygodniu życia jedynie pobudza układ odpornościowy do pracy. Dlatego konieczne jest jego powtórzenie.
Cykl szczepień podstawowych uważa się za zakończony po podaniu trzeciej dawki szczepionki (w wieku 16 tygodni lub 15 miesięcy, w zależności od szczepionki). Z czasem jednak siła odpowiedzi immunologicznej organizmu słabnie. Dlatego, aby utrzymać ją na odpowiednim poziomie przez całe życie zwierzęcia, szczepienia muszą być odświeżane do jakiś czas.
Jeszcze do niedawna powszechną praktyką było podawanie szczepień przypominających co roku. Obecnie ich zasadność jest kwestionowana. Światowe Stowarzyszenie Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt (ang. World Small Animal Veterinary Association, WSAVA) również uważa, że w przypadku większości szczepień, cykl 3-letni jest zupełnie wystarczający (np. przeciwko wściekliźnie). Nie dotyczy to kaszlu kenelowego i leptospirozy – tutaj coroczne szczepienie jest obligatoryjne.
Aby pies zachował pełną odporność na wyżej wymienione choroby, bardzo ważne jest ścisłe przestrzeganie kalendarza szczepień. Poniższy harmonogram opiera się na ogólnie uznanych zaleceniach, nie powinien on jednak w żadnym wypadku zastępować rozmowy z lekarzem weterynarii, który może zalecić również wykonanie szczepień dodatkowych, mogących być zasadnymi w przypadku danego czworonoga.
| Szczepienie | Pierwsze podstawowe szczepienie | Szczepienia przypominające | ||||
| 8. tydzień | 12. tydzień | 16. tydzień | 15. tydzień | Raz w roku | Co ok. 3 lata | |
| Nosówka | ● | ● | ● | ● | ● | |
| Choroba Rubartha | ● | ● | ● | ● | ● | |
| Parwowiroza | ● | ● | ● | ● | ● | |
| Leptospiroza | ● | ● | ● | ● | ||
| Wścieklizna | ● | ● | ● | ● | ||
| Kaszel kenelowy | ● | ● | ● | ● |
Przedstawione w niniejszym artykule zalecenia znajdują zastosowanie u zdrowych psów, bez szczególnego ryzyka zakażenia. W przypadku szczeniąt szczególnie narażonych na zachorowanie, na przykład na kaszel kenelowy, wskazana może być bardziej kompleksowa immunizacja. Dlatego szczepienia należy omówić z lekarzem weterynarii, który zadecyduje które z nich warto dodatkowo podać zwierzęciu.
Szczepić nie należy czworonogów, które są chore. Aby zminimalizować ryzyko ewentualnych działań niepożądanych, w momencie szczepienia pies powinien być zdrowy, odrobaczony i wolny od pasożytów. Jeśli pies ma gorączkę, biegunkę lub wykazuje inne objawy choroby, najpierw trzeba je wyleczyć.
Co do zasady, szczepionki dopuszczone do użytku są dobrze tolerowane. Ważne jest jednak, aby szczenię było zdrowe i osiągnęło określony wiek (co najmniej ośmiu tygodni), aby jego organizm mógł odpowiednio zareagować na podany preparat. Prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych działań niepożądanych zostaje wówczas zminimalizowane. Możliwe skutki uboczne, które zazwyczaj ustępują po około dwóch do trzech dniach, a najpóźniej po tygodniu, obejmują:
Jeśli zauważysz te lub inne objawy u swojego podopiecznego i gdy utrzymują się one dłużej niż dwa dni, skontaktuj się z lekarzem weterynarii.
Z reguły lekarze weterynarii podają zwierzętom szczepionki skojarzone, zazwyczaj cztero- lub pięcioskładnikowe, dzięki czemu najczęściej wystarczy jeden zastrzyk, aby zabezpieczyć psa przeciwko kilku chorobom (na przykład nosówce, parwowirozie, chorobie Rubartha i parainfluenzie oraz nosówce, parwowirozie, chorobie Rubartha, parainfluenzie i leptospirozie). Szczepionki takie są tańsze niż szczepionki pojedyncze i ich koszt zazwyczaj wynosi kilkaset złotych. Ceny mogą różnić się w zależności od gabinetu weterynaryjnego i producenta szczepionki, dlatego przed jej podaniem psu, najlepiej zapytać lekarza weterynarii, jakie koszty dokładnie będziemy musieli ponieść.
Zawsze jednak należy pamiętać, że koszty szczepienia są znacznie niższe niż koszty ewentualnego leczenia, jeśli pies zachoruje – dobrostan naszego podopiecznego powinno być zawsze dla nas najwyższym priorytetem.
Życzymy dużo zdrowia Tobie i Twojemu psu!
Podczas studiów weterynaryjnych i doktoranckich na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium miała okazję poznać wiele różnych dziedzin medycyny weterynaryjnej. Od 2011 r. prowadzi praktykę jako lekarka weterynarii, zajmując się różnymi zwierzętami i ich chorobami. Jej pasją jest pomaganie pacjentom w możliwie najlepszy sposób i dbanie o ich dobre samopoczucie. Lubi też dzielić się swoją wiedzą jako lekarka weterynarii oraz wieloletnia opiekunka psów i psi trener sportowy jako autorka artykułów.
