Świąd u psa

Każdy opiekun psa od czasu do czasu widzi, jak jego pupil się drapie. Do wzmożonego drapania u psa dochodzi często podczas linienia, co jest zupełnie wówczas naturalne. Jeśli jednak pies drapie się ponadprzeciętnie często i intensywnie, a dodatkowo liże i ociera swędzące miejsca na ciele, podejrzenie szybko powinno paść na świąd. Świąd znacząco obniża komfort życia psa i jego samopoczucie. Czasem bywa tak dokuczliwy, że ani pies, ani jego opiekun, nie mogą nawet spokojnie zasnąć.

Świąd u psa objawia się na najróżniejsze sposoby. Najbardziej w oczy rzuca się, gdy pies drapie się w określonych miejscach na ciele łapami lub ociera o meble. Natarczywe potrząsanie głową może oznaczać swędzenie w okolicach uszu. W wielu przypadkach niestety nie kończy się na samym swędzie. Poprzez nieustanne drapanie na skórze powstają zapalenia, a bakterie, drożdżaki i inne drobnoustroje mogą dostać się do organizmu psa i wywołać infekcję. Infekcja skóry potęguje swędzenie, przez co pies drapie się jeszcze mocniej i więcej – błędne koło się zapętla.

Przyczyny występowania świądu u psa

Świąd jest jedną z najczęstszych przyczyn, dlaczego opiekunowie pojawiają się ze swoimi pupilami u weterynarza. Świąd może zostać wywołany przez wiele czynników i schorzeń. Najważniejsze z nich przedstawione zostały poniżej.

Rozróżnia się pomiędzy przyczynami pierwotnymi i wtórnymi świądu. Przyczyny pierwotne to takie, kiedy świąd występuje jako pierwszy, dopiero potem pojawiają się zmiany skórne. Przy przyczynach wtórnych z kolei najpierw pojawiają się zmiany skórce, po nich następuje świąd.

Ektopasożyty

Cheyletiella (roztocza drapieżne)

Ten rodzaj roztoczy często jest bagatelizowany, jednak występuje wcale nierzadko. Roztocza drapieżne nie są specyficzną względem żywiciela grupą, występują u psów, kotów i królików. Przenoszone są poprzez kontakt bezpośredni oraz kontakt z otoczeniem. Żyją na powierzchni skóry i żywią się płynami tkankowymi. Świąd wywołany obecnością roztoczy drapieżnych może cechować różna intensywność i zasięg występowania, najczęściej dotyka okolic pleców, łopatek i zewnętrzną stronę uszu u psa. Typowe jest łuszczenie się skóry, zwłaszcza na plecach.

Sarcoptes scabiei var. Canis (Psi świerzbowiec drążący)

Psi świerzbowiec jest swoisty dla żywiciela, bardzo zakaźny i jest tak zwaną zoonozą (przenosi się na człowieka). Zarazić się można poprzez bezpośredni kontakt z zainfekowanym psem lub poprzez kontakt z jego otoczeniem. Świerzbowiec psi nazywany jest drążącym z tego względu, że drąży sobie tunele w warstwie keratynowej skóry psa, tam składa jaja i zostawia odchody. Odżywia się obumarłymi komórkami skóry oraz płynem tkankowym. Świąd powstaje częściowo przez samą ich obecność, częściowo przez reakcję alergiczną na produkty ich przemiany materii. Najczęściej swędzenie jest nieustające, towarzyszy psu także nocą i w czasie jedzenia czy zabawy. Najczęściej świąd wywołany obecnością świerzbowca występuje na uszach, stawach, brzuchu i klatce piersiowej psa. Później, w stadium zaawansowanym, na całym ciele.

Swędzik jesienny (Neotrombicula autumnalis)

Swędzik jesienny to pomarańczowo-czerwony gatunek roztocza o wielkości główki szpilki, który występuje najczęściej latem i jesienią. Larwy tego roztocza odżywiają się płynami limfatycznymi gospodarza. Swędziki czyhają na gospodarza w wysokiej trawie i atakują przede wszystkim łapki (między palcami), brzuch i głowę psa. Zwłaszcza u zwierząt wrażliwych ukąszenie takiej larwy może wywołać reakcję alergiczną z towarzyszeniem silnego świądu. Również po usunięciu tych pasożytów swędzenie może nie ustać w najbliższym czasie.

Świerzbowiec uszny (Otodectes cynotis)

Świerzbowiec uszny atakuje przede wszystkim zewnętrzną część ucha, czasami również okolice uszu. Roztocza te w każdym stadium rozwojowym pożywiają się wierzchnimi płynami tkankowymi i obumarłymi komórkami skóry psa. Przenoszone są poprzez bezpośredni kontakt z zainfekowanym zwierzęciem – najczęściej przez szczeniaki, rzadziej dorosłe psy. Typowymi objawami inwazji świerzbowca usznego jest dokuczliwe swędzenie uszu i ich okolic.

Pchły

Inwazja pcheł to częsta przyczyna świądu u psów. Pchły są przenoszone na psy przez innych gospodarzy lub – w młodych stadiach rozwoju – ze środowiska. Świąd spowodowany obecnością pcheł najczęściej występuje na plecach i u nasady ogona psa, a także brzuchu, wnętrzach ud i karku. Nadwrażliwość na alergeny zawarte w ślinie pcheł może wywołać u psa APZS czyli alergiczne pchle zapalenie skóry.

Alergie

Świąd u psa może być spowodowany różnymi alergiami.

W przypadku alergii kontaktowej praktycznie każdy alergen (z roślin czy tworzyw syntetycznych) u wrażliwego psa może doprowadzić do powstania reakcji alergicznej w miejscu kontaktu. Często jest to obszar niepokryty sierścią. Często świąd występuje tylko w miejscu kontaktu z alergenem.

APZS czyli alergiczne pchle zapalenie skóry to najczęściej pojawiająca się alergia u psa. Wywoływana jest przez każdy gatunek pchły, najczęściej przez pchłę kocią (Ctenocephalides felis), niezbyt wybredną względem gospodarza. Alergeny zawarte w ślinie pchły podczas ugryzienia dostają się do ciała psa. Już niewielka ilość pcheł, czasem tylko jedna, wystarcza, by wywołać reakcję alergiczną u psa. Dotknięte psy cierpią na świąd zwłaszcza w tylnej połowie ciała: na plecach, nasadzie ogona, ogonie, tylnych nogach, brzuchu. Przy silnym swędzeniu psy drapią się mocno, nawet podgryzają, dlatego poza ugryzieniami pcheł same sobie mogą zgotować dodatkowe zmiany na skórze. Zmiany te mogą zostać zainfekowane przez bakterie czy drożdżaki, przez co świąd może stać się jeszcze bardziej dokuczliwy (infekcja wtórna).

Atopia to alergia na alergeny środowiskowe na przykład pyłki, trawy, roztocza kurzu czy pleśń. Swędzenie występuje wówczas „sezonowo”, na przykład podczas pylenia kwiatów. Alergeny dostają się przez skórę psa do jego organizmu. Najczęstsze okolice występowania świądu przy atopii u psa to pysk i łapy, brzuch i wewnętrzne części ud, często także uszy. Podobnie, jak przy APZS, długotrwałe drapanie może doprowadzić do dalszych zmian na skórze i spotęgować swędzenie.

Przy alergii pokarmowej dochodzi do reakcji alergicznej przez określony składnik pokarmu psa. To trzecia, po APZS i atopii, najczęściej występująca alergia u psów. Czynnikiem wywołującym alergię jest często składnik pokarmu, który przez psa przyjmowany był od dłuższego czasu. Alergeny dostają się do organizmu przez jelita. Alergeny pokarmowe stanowią cząsteczki białek, pochodzące najczęściej z wołowiny, mleka i produktów mleczarskich, jaj, kurczaka, ryb i soi. Miejsca, które swędzą najczęściej w przypadku tej alergii, przypadają podobnie, jak w przypadku atopii. Świąd występuje najczęściej od 4 do 24 godzin po kontakcie psa z alergenem.

Infekcja grzybicza (Dermatofitozy)

Czasami infekcja dermatofitycznym grzybem Microsporum canis czy rzadziej Trichophyton mentagrophytes może prowadzić do występowania świądu. Infekcje grzybicze u psów są wprawdzie rzadkie – pojawiają się jedynie na skutek immunosupresji, niewystarczającej pielęgnacji czy kontaktu z zainfekowanym zwierzęciem. Infekcja następuje poprzez zarodniki z otoczenia. Swędzenie występuje na tych miejscach na ciele, które miały bezpośredni kontakt z zarodnikami.

Do wtórnych przyczyn występowania świądu zaliczane są przede wszystkim choroby ogólnoustrojowe, przy których system odpornościowy jest osłabiony. Wskutek schorzeń takich jak niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga (hiperkortyzolemia) czy chorób autoimmunologicznych powstają u psa przeróżne zmiany na skórze i sierści. Te rozwijają na skutek braków powstających w warstwach ochronnych skóry, osłabienia systemu odpornościowego, spowolnienia cyklu życia włosa, czy w przypadku zespołu Cushinga cienkiej, nieelastycznej skóry będącej wynikiem nadprodukcji kortyzonu. Te schorzenia objawiają się najpierw zmianami na skórze bez swędzenia. Niemniej poprzez zmiany w strukturze skóry i obniżenie wydajności układu immunologicznego bakterie i drożdżaki mają znacznie ułatwioną sprawę. Osadzają się na zmienionej skórze i wywołują infekcję. Nazywane są one infekcjami wtórnymi, rozwijającymi się na bazie istniejących już schorzeń. Pociągają one za sobą świąd. Jego intensywność zależy od intensywności infekcji wtórnej.

Nużyca (demodekoza)

Nużeniec bytuje w mieszkach włosowych, gruczołach łojowych oraz w warstwie rogowej naskórka. Podobnie, jak inne roztocza żywi się łojem i komórkami skóry. Nie jest jednak niebezpieczny dla zwierzęcia i sama jego obecność nie wywołuje reakcji alergicznych.  Ale wystarczy nawet chwilowy spadek odporności zwierzaka, by nużeniec skorzystał z okazji i zaczął się gwałtownie namnażać, wywołując u psa zmiany na skórze. Świąd w przypadku nużycy występuje, gdy w zmianach na skórze pojawią się bakterie i drożdżaki, a więc jest dolegliwością wtórną.

Postępowanie diagnostyczne w przypadku świądu u psa

Ponieważ istnieją tak różnorodne przyczyny występowania u psów świądu, konieczny jest wyczerpujący wywiad lekarski oraz uważne postępowanie weterynarza podczas stawiania diagnozy. Przeanalizowane powinny zostać następujące punkty:

• Rasa, płeć, wiek, wielkość i waga psa
• Występowanie podobnych objawów u rodziców czy rodzeństwa z miotu psa
• Lokalizacja świądu na ciele
• Sezonować
• Czy świąd występuje u innych zwierząt bądź ludzi z danego domostwa
• W przypadku podjętego wcześniej leczenia podatność na określoną terapię
• Czy świąd występował przed czy po pojawieniu się zmian skórnych

Na podstawie tych danych oraz badania klinicznego weterynarz może rozpocząć stawianie diagnozy.

Ektopasożyty są często przyczyną występowania świądu, zwykle nietrudno je wykryć. Jeżeli żaden test nie wykaże obecności pasożytów, jednak podejrzenie ich obecności jest wciąż wysokie, podejmuje się różne środki przeciwpasożytnicze i bada efekty.

Przyczyną świądu mogą być bakterie i drożdżaki. Wykrycie ich odbywa się na drodze antybiogramu lub postępowania cytologicznego. W przypadku obecności bakterii lub drożdżaków należy ustalić, co jest przyczyną ich występowania.

Diagnozowanie alergii stanowi nieco bardziej skomplikowane zagadnienie niż w przypadku infekcji bakteryjnej czy grzybiczej. Niestety nie istnieją żadne proste testy, które wykażą, na jakie alergie cierpi pies. Trzeba postępować w sposób rozważny i ustrukturyzowany, by wykryć przyczynę występowania alergii. Diagnoza alergii kontaktowej jest stosunkowo łatwa, ponieważ świąd występuje wówczas na ciele lokalnie po kontakcie z określoną substancją czy tworzywem. W przypadku innych typów alergii zalecana jest tak zwana diagnostyka wykluczająca czy eliminująca. Oznacza to, że wyklucza się alergie po kolei. Rozpoczyna się od wykluczania alergii najczęstszych i najprostszych do zdiagnozowania, na przykład alergicznego pchlego zapalenia skóry. Jeśli terapia nie poskutkuje, przechodzi się do ustalania potencjalnej obecności alergii pokarmowych. W tym celu stosuje się diety eliminacyjne. Pies przez minimum 6 tygodni karmiony jest posiłkami zawierającymi wyłącznie jedno źródło białka i jedno źródło węglowodanów. Jeśli nie nastąpi reakcja alergiczna i objawy ustaną, podaje się psu wcześniej podawaną karmę – jest to tak zwana prowokacja. Jeśli pies znów wykaże dawne symptomy, jest to potwierdzenie występowania alergii pokarmowych. Jednak w przypadku braku zadowalających efektów diety eliminującej pojawia się kolejne podejrzenie – atopii.

Terapia świądu

W przypadku bardzo uciążliwego świądu bywa koniecznym, by podczas diagnozowania jakoś złagodzić cierpienie psa. Jest to możliwe dzięki skutecznym lekom podawanym z pokarmem lub terapii miejscowej – na przykład poprzez mycie psa specjalnym szamponem. Niemniej nie można zlekceważyć przyczyny występowania świądu, nawet jeśli taka terapia pomaga. Aby pomóc psu długofalowo i zwalczyć przyczynę świądu, należy ją naturalnie najpierw odnaleźć i celować z terapią w samo źródło.

Jeśli weterynarz stwierdzi u psa obecność ektopasożytów, zaleca podawanie odpowiednich środków przeciwpasożytniczych. Również leczenie APZS polega na regularnym podawaniu zwierzęciu preparatu przeciwpchelnego.

W zależności od stopnia zaawansowania choroby grzybiczej stosowana jest terapia miejscowa maściami lub ekstraktami lub terapia ogólnoustrojowa preparatami przeciwgrzybiczymi. Trzeba ustalić, czy dana grzybica skórna nie jest zoonozą, co oznacza, że człowiek mógłby się nią zarazić od zwierzęcia. Czasami w przypadku grzybicy u psa konieczne jest zastosowanie preparatów także w otoczeniu zwierzęcia.

Jedynym sposobem na przyczynowe leczenie atopii jest odczulanie – ukierunkowana na alergen immunoterapia, podczas której celowo dostarcza się psu skoncentrowaną dawkę konkretnego alergenu. Celem takiego postępowania jest stymulacja systemu odpornościowego psa i osiągnięcie poprzez to tolerancji na wywołujący swędzenie alergen. Niestety nie jest to przyjemny sposób leczenia. Zwykle początkowo potęguje objawy, dlatego dodatkowo stosuje się leczenie środkami kojącymi świąd. Pomocne w redukcji świądu mogą okazać się również niezbędne kwasy tłuszczowe. Od niedawna istnieje jeszcze inny rodzaj terapii świądu przy atopii – leczenie biologiczne za pomocą monoklonalnych przeciwciał. Jak dotąd tej rodzaj terapii okazuje się bardzo obiecujący, ponadto jest dobrze znoszony przez psy.

Infekcje wtórne – bakteryjne czy grzybicze – można zwalczać miejscowymi środkami antybakteryjnymi czy antygrzybiczymi (szampony, maści, spreje itd.), czy też antybiotykami. Jednak zawsze należy znaleźć przyczynę pojawienia się infekcji i skoncentrować się przede wszystkim na jej wyleczeniu.