© melounix / stock.adobe.com
Egzamin na psa towarzyszącego sprawdza przydatność Twojego czworonożnego przyjaciela w codziennym życiu. Jak jest z posłuszeństwem Twojego psa? Czy zachowuje się spokojnie w ruchu drogowym? Egzamin na psa towarzyszącego jest warunkiem koniecznym do udziału w wielu innych egzaminach i konkursach. W tym artykule dowiesz się, jak przebiega egzamin i jakie wymagania Ty i Twój pies musicie spełnić, aby wziąć w nim udział.
O ile przodkowie większości znanych nam dziś ras psów byli oceniani przede wszystkim pod kątem ich przydatności w polowaniu, stróżowaniu, pasterstwie, zaganianiu czy ochronie, o tyle nasze dzisiejsze psy domowe muszą przede wszystkim być w stanie dostosować się do naszego codziennego życia. Psy towarzyszące i rodzinne powinny być wiernymi i posłusznymi partnerami, na których możemy polegać w każdej codziennej sytuacji. Ani głośne samochody, szybcy rowerzyści, krzyczące dzieci, ani inne psy nie mogą ich irytować ani dezorientować. Muszą zachować spokój pod każdym względem i podporządkować się poleceniom ludzi – sprzyja to harmonijnemu współżyciu ludzi i psów w społeczeństwie, a jednocześnie zapewnia bezpieczeństwo. Pies, który jest tak przestraszony przejeżdżającą ciężarówką, że wyrywa się ze smyczy i wbiega na jezdnię, stanowi bowiem zagrożenie dla siebie i dla innych użytkowników drogi.
Egzamin na psa towarzyszącego bada posłuszeństwo, tolerancję społeczną i bezpieczeństwo w ruchu publicznym w różnych częściach egzaminu. Jest to egzamin sportowy pierwszego stopnia dla psów i służy jako podstawa do dalszych egzaminów i aktywności w psich sportach. Jeśli chcesz na przykład wziąć udział w zawodach psich sportów w zakresie agility, obedience, IPO, w tropieniu lub ratownictwie, musisz okazać zaliczony egzamin psa towarzyszącego. Jednak nawet dla opiekunów psów bez ambicji sportowych, przystąpienie do egzaminu, a zwłaszcza przygotowanie do niego, może być przydatne. Na kursie dla psów towarzyszących, który jest oferowany przez wiele klubów i szkół dla psów, psy uczą się nie tylko podstawowych komend, takich jak siad, waruj czy noga, ale także prawidłowego i spokojnego prowadzenia na smyczy, czekania i pozostawania samemu. Ćwiczenia, które odbywają się nie tylko na placu szkoleniowym dla psów, ale także na zewnątrz w parku lub na ruchliwych ulicach, służą wyszkoleniu psa na posłusznego, niezawodnego i spokojnego towarzysza. Pozytywny wynik testu psa towarzyszącego zaświadcza, że Ty i Twój pies jesteście dobrym zespołem i że dobrze dogadujecie się ze sobą w życiu codziennym.
Zasadniczo wszystkie psy, bez względu na wiek i wielkość, czy to rasowe, czy mieszane, mogą zostać zarejestrowane na egzamin na psa towarzyszącego. Aby jednak zostać dopuszczonym do egzaminu, muszą być spełnione następujące warunki:
Najważniejszą rzeczą przed zgłoszeniem się do egzaminu na psa towarzyszącego (oprócz wspomnianych wyżej wymogów organizacyjnych) jest przygotowanie psa. Ale po czym wiadomo, że pies jest „gotowy”? Przede wszystkim pies powinien opanować podstawowe komendy, takie jak „biegaj”, „siad”, „zostać”, „noga” oraz przywoływanie. Powinien Cię niezawodnie słuchać bez konieczności stosowania dodatkowych bodźców do posłuszeństwa, takich jak smakołyki lub innych form nagrody. Takie pomoce nie są bowiem dozwolone na samym egzaminie. Kluczowe jest, aby Twój pies słuchał Cię w każdej sytuacji – niezależnie od tego, czy spacerujesz z nim po samotnej polnej drodze, czy przechodzisz przez ruchliwy przejście dla pieszych. Głośne silniki, krzyki dzieci, szczekanie innych psów czy obecność obcych osób nie mogą wywoływać u niego zdenerwowania czy wręcz strachu. Pies, który ma zdać egzamin psa towarzyszącego, musi wykazywać się spokojem w każdej sytuacji codziennej. Ponadto musi być w stanie chodzić przy nodze na smyczy lub bez. Nie wolno mu także rwać smyczy.
Wiele klubów psów rasowych, szkół dla psów lub klubów sportowych dla psów oferuje kursy dla psów towarzyszących, przygotowujące do egzaminu na psa towarzyszącego. Na takim kursie, który powinien składać się z co najmniej 10 zajęć, czworonożni przyjaciele uczą się prawidłowego i swobodnego prowadzenia na smyczy, podstawowych komend takich jak „siad”, „zostań”, „noga” oraz czekania i zostawania samemu. Oczywiście nie można oczekiwać, że Twój pies opanuje wszystko idealnie po kilku zajęciach. Jednak na takim kursie jako opiekun psa otrzymujesz decydujące „narzędzia” do życia z psem. Kurs stanowi więc dobrą podstawę, abyście stworzyli zgrany zespół.
Oczywiście kurs nie może dać gwarancji zaliczenia egzaminu psa na towarzyszącego. Mimo wszystko udział w nim jest godny polecenia, szczególnie dla początkujących, a nawet dla doświadczonych opiekunów psów, którzy przerzucili się na nową rasę. W końcu nauka w grupie, pod fachowym okiem, jest często lepsza niż samodzielne uczenie się w domu. Na szczęście musztra czy przymus zostały w międzyczasie zakazane w ośrodkach szkolenia psów, a dobre podejście edukacyjne polega dziś przede wszystkim na pozytywnym wzmocnieniu, które jest nie tylko znacznie przyjemniejsze dla psa, ale także dla Ciebie jako właściciela i rokuje dobrze pod względem długotrwałego sukcesu. Ponadto konwersacje z innymi właścicielami psów są również wzbogacające dla większości uczestników kursu. Porozmawiaj wcześniej osobiście z trenerem psów, aby wyjaśnić ważne kwestie dotyczące koncepcji, celów nauki, liczby uczestników i kosztów. W końcu całość musi być optymalnie dopasowana, aby Ty i Twój pies chętnie uczestniczyli w kursie i odnieśli wspólne sukcesy.
Jeśli Ty i Twój pies czujecie się wystarczająco przygotowani do egzaminu i spełnione są zarówno wymagania formalne, jak i psychiczne oraz fizyczne, nic nie stoi na przeszkodzie, aby zarejestrować się na egzamin na psa towarzyszącego. Egzamin można zdawać w klubie związanym z daną rasą lub w zarejestrowanym klubie sportowym dla psów. Ważne jest, aby dany klub należał do regionalnej organizacji FCI. Warto wspomnieć, że istnieją również organizacje posiadające własne wytyczne w sprawie egzaminu, które w pewnych punktach różnią się nieco od wytycznych FCI.
Egzamin na psa towarzyszącego zgodnie z wytycznymi FCI następuje według stałego schematu. Jest on podzielony na cztery sekcje, w których „codzienna przydatność” psa jest sprawdzana i oceniana przez sędziego. Podczas gdy pierwsza część egzaminu odbywa się na odpowiednim polu ćwiczeń, ostatnia część egzaminu, tzw. „część ruchowa”, odbywa się na zewnątrz, w obecności osób postronnych. Może to być – w zależności od klubu – na przykład na parkingu, w parku lub na ruchomym dworcu kolejowym. Warunkiem uczestnictwa w egzaminie „zewnętrznym” jest uzyskanie co najmniej 70 procent z maksymalnie możliwych 60 punktów, które zostaną przyznane za poszczególne ćwiczenia z zakresu podporządkowania się.
Zanim Ty i Twój pies będziecie mogli stanąć przed sędzią i wykonać pierwsze ćwiczenie egzaminacyjne, musisz najpierw przedstawić tzw. świadectwo kwalifikacji. Jest to ważny element wymagań wstępnych do egzaminu na psa towarzyszącego. Jako właściciel psa musisz przedłożyć takie świadectwo tylko raz. W zależności od prawa obowiązującego w Twoim kraju, świadectwo kwalifikacji może być już obowiązkowe przy nabyciu psa o wzroście powyżej 40 cm lub sklasyfikowanego jako „potencjalnie niebezpieczny”. Jeśli należysz do właścicieli psów, którzy do tej pory nie musieli spełniać takich wymagań, możesz uzyskać taką kwalifikację w ramach egzaminu na psa towarzyszącego. W tym celu musisz udowodnić na egzaminie pisemnym, że dysponujesz – przynajmniej w teorii – wystarczającą wiedzą fachową jako opiekun psa. Za pomocą głównie pytań wielokrotnego wyboru i kilku pytań otwartych sprawdza się, czy potrafisz ocenić zachowanie psa, czy wiesz o trzymaniu psów w sposób odpowiedni do gatunku i rozeznajesz się w obowiązujących przepisach i o zdrowiu psów. W ramach przygotowań znajdziesz w Internecie przykładowe ankiety, w których możesz sprawdzić swoją wiedzę online. Aby zdać tę pierwszą część egzaminu, musisz prawidłowo odpowiedzieć na co najmniej 70 procent pytań.
Po przedłożeniu lub uzyskaniu świadectwa kwalifikacji rozpoczyna się część praktyczna egzaminu na psa towarzyszącego. Po identyfikacji psa za pomocą chipa lub numeru tatuażu, ta część rozpoczyna się od sprawdzenia, czy pies jest pewny siebie i ma poczucie bezpieczeństwa, Sędzia lub osoba prowadząca szkolenia oceniają, czy pies jest spokojny wobec innych psów i ludzi. Jeśli pies reaguje nerwowo, lękliwie lub nawet agresywnie, gdy sędzia zbliża się do niego i dotyka go, zostaje on zdyskwalifikowany i wykluczony z dalszej części egzaminu. W takim przypadku uznaje się, że egzamin na psa towarzyszącego nie został zaliczony. Możecie jednak zapisać się ponownie w innym terminie i spróbować jeszcze raz.
Jeśli Twój pies zdał test opanowania, następuje najważniejsza część egzaminu na psa towarzyszącego, która odbywa się na placu ćwiczeń. W ramach ustalonego schematu sprawdza się, czy pies jest posłuszny i daje się prowadzić na smyczy. Pies jest najpierw prowadzony na smyczy i podąża za Tobą „przy nodze” na wyznaczonej trasie. Idzie się w tempie spacerowym, potem nieco szybciej, a następnie znów trochę wolniej. Częścią trasy są ponadto zakręty, również o 180 stopni. Twój pies zawsze patrzy na Twoje tempo i natychmiast reaguje na zmianę kierunku. Smycz musi lekko zwisać podczas całej sekwencji kroków – ani Ty, ani Twój pies nie możecie ciągnąć smyczy podczas ćwiczenia. Zatrzymujesz się w stałym punkcie, pod koniec trasy spaceru. Twój pies musi następnie samodzielnie usiąść obok Ciebie i wstać dopiero na Twoją komendę („noga”). Po tym ćwiczeniu przejdziesz ze swoim psem przez grupę ludzi i zatrzymasz się w towarzystwie obcej osoby. Również w tym przypadku pies musi pozostać spokojny i usiąść obok Ciebie.
Po tej części ćwiczenia odpinasz psa ze smyczy i idziesz tę samą trasą w drugą stronę. Twój pies musi pokazać, że potrafi równie dobrze chodzić bez smyczy i że nie rozpraszają go obcy ludzie ani inne psy. Aby to przetestować, na placu ćwiczeń odbywa się równolegle test innego zespołu psa i człowieka. Następnie jest czas na zmiany pozycji siad / waruj.
Siad: W tym ćwiczeniu pies podąża za Tobą przy nodze bez smyczy na długiej prostej linii, aż dasz mu komendę „siad”. Gdy pies zajmie tę pozycję, oddalasz się od niego o 15 kroków. Na sygnał sędziego wracasz do niego, a pies pozostaje w pozycji siedzącej do momentu wydania mu komendy „noga”.
Przywoływanie i siadanie obok opiekuna: Bezpośrednio po siadaniu jest czas na kolejne ćwiczenie. Z odległości około 15 kroków wydaj siedzącemu psu komendę głosową „waruj”. Następnie oddalasz się o kolejne 30 kroków od leżącego psa i wydajesz mu komendę do podejścia (np. „chodź”). Po otrzymaniu sygnału pies musi natychmiast przyjść do Ciebie i usiąść bezpośrednio przed Tobą, patrząc uważnie na Ciebie. Na komendę „noga” przechodzi na Twoją lewą stronę i ponownie przyjmuje pozycję siedzącą.
Sędzia przyznaje punkty za wszystkie elementy ćwiczeń w zakresie podporządkowania. Aby zostać dopuszczonym do ostatniej części egzaminu dla psa towarzyszącego, Ty i Twój pies musisz uzyskać co najmniej 70 procent maksymalnej liczby punktów (tzn. co najmniej 42 punkty z 60).
Jeśli uzyskacie wymagany wynik, możecie przystąpić do ostatniej części egzaminu na psa towarzyszącego. W niej sprawdza się zachowanie i posłuszeństwo psa na zewnątrz, w realnych warunkach. W tym celu opuszczasz teren szkoleniowy i udajesz się do uprzednio wyznaczonego, publicznego miejsca. Może to być – w zależności od decyzji sędziego – np. dworzec kolejowy, parking supermarketu, park miejski lub strefa dla pieszych. Podczas tej części egzaminacyjnej sędzia obserwuje, jak Ty i Twój pies poruszacie się w towarzystwie innych użytkowników drogi i przechodniów. Twój pies jest przypięty do smyczy, nie może jej szarpać i mimo otaczającego ruchu powinien pozostać spokojny i zrelaksowany. Z reguły sędzia sprawnościowy dodatkowo wprowadza różne sytuacje. Na przykład obok Ciebie i Twojego psa ktoś przebiega, podbiega krzyczące dziecko lub zbliża się do Ciebie grupa nordic walkerów, którzy głośno stukają kijkami. Po tym zwykle następuje ćwiczenie na uwięzi, czyli symulacja wizyty np. w supermarkecie, poprzez uwiązanie psa na zewnątrz, a następnie zejście mu z pola widzenia. W tym czasie znów ludzie i inne psy mijają Twojego uwiązanego czworonoga. Wsiadają i wysiadają z samochodu, przepychają się obok klekoczącego wózka na zakupy lub bawią się piłką w pobliżu psa. Twój pies zawsze pozostaje spokojny, ignoruje wszystkich przechodniów i spokojnie czeka, aż do niego wrócisz.
Jeśli teraz Twój pies udowodnił również na zewnątrz, że jest opanowany w każdej sytuacji i nie pozwala, aby cokolwiek lub ktokolwiek go zdenerwował, egzamin na psa towarzyszącego uznaje się za zdany. Następnie na placu ćwiczeń odbywa się rozmowa końcowa. Po zdaniu egzaminu na psa towarzyszącego, możesz zapisać się na kolejne egzaminy z zakresu sportu psów użytkowych (IPO), jak również na zawody, na agility lub obedience.
Jeśli mimo dobrego przygotowania pies jest nerwowy i nie wykonuje wymaganych ćwiczeń w sposób satysfakcjonujący sędziego sprawnościowego, nie ma sensu się załamywać. Każdy ma czasem zły dzień – może i Tobie zdarzyło się tego dnia być zdenerwowanym podczas egzaminu i ten nastrój przeniósł się na czworonożnego partnera. Potraktuj to po prostu jako pożyteczne doświadczenie. Następnym razem z pewnością się uda – w końcu teraz dokładnie wiesz, czego się od Ciebie i Twojego psa wymaga.
