© SasaStock / stock.adobe.com
Pies przewodnik może ułatwić codzienne życie osobie z dysfunkcją wzroku i sprawić, że będzie bardziej samodzielna.
Nieważne czy to sygnalizacja świetlna, schody czy drzwi – pies przewodnik przeprowadzi swojego niewidomego lub niedowidzącego opiekuna bezpiecznie przez wszystkie przeszkody, umożliwiając mu bycie bardziej samodzielnym. Jednak zanim do tego dojdzie, pies musi odbyć wiele godzin ciężkich treningów. W poniższym artykule dowiesz się jakie umiejętności posiadają psi przewodnicy i jak wygląda ich szkolenie.
Kandydaci na przewodników nie mogą przejawiać cienia agresji i muszą być nadzwyczaj opanowani – podczas codziennej pracy w tętniącym życiem mieście taka cecha charakteru jest nie do przecenienia. Już w wieku szczenięcym przechodzą pierwsze próby charakteru oraz badania lekarskie, aby wykluczyć ewentualne choroby i wybrać takich z nich, którzy będą mogły towarzyszyć swojemu człowiekowi przez długie lata.
Dlatego warto wybrać czworonoga, który będzie pochodził od renomowanego hodowcy, u którego już rodzice zwierzęcia będą gruntownie przebadani pod kątem zdrowotnym. W ten sposób zwiększa się prawdopodobieństwo posiadania zdrowego osobnika.
Do najpopularniejszych ras, wykorzystywanych jako psy przewodnicy należy labrador retriever, który posiada wszystkie pożądane na takim „stanowisku” cechy. Niektórzy hodowcy tej rasy wyspecjalizowali się w hodowaniu zwierząt specjalnie w tym celu, nawiązując długofalową współpracę z ośrodkami szkolenia psów.
Oprócz wyżej wymienionych cech, ważne jest, aby kandydat na przewodnika mierzył od 50 do 65 centymetrów, aby móc wygodnie prowadzić niewidomego. Takie kryterium spełniają na przykład owczarki niemieckie, golden retrievery, pudle czy mieszańce, które też sprawdzają się w tej funkcji, pod warunkiem przejścia prób charakteru.
Jeśli szczenię przejdzie wczesne próby charakteru, zazwyczaj trafia do rodziny zastępczej, gdzie zostanie poddane socjalizacji i wstępnemu szkoleniu. Podróże pociągiem, spotkania z innymi psami i krzyk dzieci – w tym czasie pies uczy się spokojnego opanowania takich i podobnych sytuacji. W wypadku, gdy przejawia instynkt łowiecki lub lękliwość, szkolenie na tym etapie się kończy. Jako pies przewodnik nie może łatwo się rozpraszać, narażając tym samym bezpieczeństwo człowieka.
Po roku pies trafia do profesjonalnego trenera psów na około sześć miesięcy, gdzie przechodzi intensywne szkolenie i zdaje między innymi egzamin na psa towarzyszącego.
Następnie rozpoczyna się szkolenie z przyszłym opiekunem. Ważne jest, aby pies i człowiek do siebie pasowali – w tym celu przeprowadzana jest specjalna procedura selekcji. W dalszej kolejności następuje zapoznanie człowieka z psem i wspólny, kilkutygodniowy trening.
W wieku około osiemnastu miesięcy, wyszkolony pies może zamieszkać z nowym opiekunem, ale wspólna nauka na tym się nie kończy. Pies przewodnik wymaga szkolenia przez całe życie, co oznacza, że jego człowiek musi wykonywać z nim dużo ćwiczeń i ich powtórzeń.
Kompetencje czworonożnych pomocników zależą od ich indywidualnego szkolenia. Najważniejsza jest jednak umiejętność prowadzenia człowieka – i nie chodzi tu jedynie o maszerowanie przed siebie. Pies przewodnik musi umieć rozpoznać przeszkody znajdujące się na wspólnej drodze, wskazać je lub ominąć – na przykład zatrzymując się przed schodami lub drzwiami i znajdując przejście między znakami ulicznymi i ławkami, ostrzegając przed zaparkowanymi na chodniku skuterami, ale także przeszkodami znajdującymi się nieco wyżej, takimi jak barierki, które pies mógłby bez problemu pokonać samodzielnie.
Pies zatrzyma się przed przeszkodą nawet jeśli człowiek każe mu iść dalej – tego przemyślanego nieposłuszeństwa czworonożni przewodnicy uczą się, aby chronić swoich opiekunów przed niebezpieczeństwem.
Na marginesie: Odpowiedzialność zawsze spoczywa na człowieku – to on określa drogę i wydaje odpowiednie komendy psu.
© New Africa / stock.adobe.com
Człowiek utrzymuje stały kontakt ze swoim przewodnikiem za pomocą stabilnego uchwytu, dzięki czemu jest w stanie wcześniej rozpoznać zmiany kierunku i tempa, w jakim porusza się pies. Psy reagują na polecenia głosowe, takie jak „szukaj sygnalizacji świetlnej”, „idź do domu” czy „idź do sklepu”, których wcześniej zostały nauczone przez trenera. Pies przewodnik zna zazwyczaj ponad 70 różnych poleceń, które należy regularnie ćwiczyć w celu utrwalenia – w końcu po dwóch latach pies ma prawo zapomnieć, jak wyglądała „droga do lekarza”.
Poniżej przedstawiamy niektóre komendy, które psy przewodnicy muszą opanować:
Profesjonalnie wyszkolony pies kosztuje co najmniej 30000 zł. Dobrą wiadomością jest to, że w wielu europejskich krajach, między innymi w Niemczech i Austrii, kasy chorych dofinansowują zakup psa przewodnika, a czasami nawet biorą cały koszt na siebie. W Polsce można starać się o dotację na ten cel. Podobnie jak wózek inwalidzki, wyszkolony pies przewodnik jest traktowany wówczas jako „środek pomocniczy dla niepełnosprawnych”.
W Niemczech na przykład kasy chorych finansują zakup psa asystującego w przypadku, gdy ubytek wzroku ubezpieczonego wynosi 95 procent.
Pomimo wszystkich swoich zalet, pies przewodnik nie będzie odpowiedni dla każdego niewidomego czy niedowidzącego. Wspólny trening wymaga dużo czasu, chęci do nauki i konsekwencji, zarówno ze strony psa, jak i samego opiekuna.
Ponadto, opiekun psa przewodnika powinien umożliwić swojemu podopiecznemu kontakt z innymi psami – w czasie, kiedy nie ma na sobie szelek, może zachowywać się jak inne psy, bawić się, szaleć i próbować kraść jedzenie ze stołu, co nie każdemu może się spodobać. Głównie osoby, które nigdy wcześnie nie posiadały psa mogą napotkać pewne nieoczekiwane wyzwania. Poza tym, posiadanie psa wymaga od jego opiekuna pewnej sprawności fizycznej i mobilności, co też nie każdy z dysfunkcją wzroku jest w stanie zagwarantować.
Pies przewodnik zachwyca niezwykle dobrym wychowaniem! Kiedy spotkasz takiego czworonoga na mieście, nie głaszcz go bez zapytania jego opiekuna o zgodę – kiedy pies ma na sobie szelki, jest na służbie i nie powinniśmy go rozpraszać.
Bycie przewodnikiem to ciężka praca i dlatego bardzo ważne jest, aby zapewnić czworonogowi możliwość wytchnienia. Pamiętajmy, że w takiej roli może sprawdzać się przez określoną część dnia, a przez resztę czasu musimy mu zapewnić możliwość odpoczynku, aby zadbać o równowagę między „życiem zawodowym”, a „prywatnym”.
O tym, ze psy pomagały niewidomym „od zawsze” możemy przekonać się na podstawie starego świadectwa: Zgodnie z rozporządzeniem ze Strasburga z XV wieku, żebracy nie mogli posiadać psów, chyba, że byli niewidomi i z tego względu zależni od swoich podopiecznych.
Pierwsze próby wyszkolenia psów na pomocników osób niewidomych miały miejsce w Paryżu w XVIII wieku, a profesjonalne szkolenie psów na przewodników rozpoczęło się około 1900 roku.
Od tamtej pory sporo się wydarzyło – w wielu miastach psy przewodnicy wpisali się na stałe w ich krajobraz. Podobnie jak inne psy asystujące, w większości krajów zachodnich mogą towarzyszyć swoim opiekunom w miejscach, w których obowiązuje zakaz wprowadzania psów – na przykład w sklepach spożywczych czy gabinetach lekarskich.
Jeśli ze względu na wadę wzroku szukasz psa przewodnika, skontaktuj się z kołem lub okręgiem Polskiego Związku Niewidomych właściwym dla Twojego miejsca zamieszkania, gdzie zapoznasz się z regulaminem przyznawania psów przewodników i pobierzesz formularz „Wniosku o przyznanie psa przewodnika”.
Co ciekawe, nie tylko osoby z dysfunkcją wzroku interesują się tymi perfekcyjnie wyszkolonymi zwierzętami i nie tylko one mogą zostać ich opiekunami.
Niektórym młodym psom nie udaje się bowiem ukończyć szkolenia na psa przewodnika i szukają nowego domu, a dla przeciętnego opiekuna psa, brak ukończonego szkolenia w żaden sposób nie dyskwalifikuje zwierzęcia. Z reguły psy te są i tak świetnie wyszkolone, a brak opanowania elementów treningu właściwych dla przewodników niewidomych to niewielki mankament.
Możemy również poszukać starszego psa, który ze względu na wiek musiał przejść na „zawodową emeryturę” – od ósmego roku życia niektóre psy nie są już w stanie tak beztrosko wykonywać swojej pracy, łatwiej się stresują i szybciej męczą. Jednak większość z nich dożywa starości u swojego dotychczasowego opiekuna lub u kogoś z jego najbliższego otoczenia. Jeśli to nie jest możliwe, związki zajmujące się psami przewodnikami pomagają takim psim emerytom znaleźć nowy dom, ale ze względu na ich wyjątkowe umiejętności, takie poszukiwania nie trwają długo.
