© Vesna / stock.adobe.com
Tornjak pochodzi z Gór Dynarskich, gdzie od wieków trzymany jest jako pies pasterski, stróżujący i gospodarski.
Tornjak to pies pasterski pochodzący z Chorwacji oraz Bośni i Hercegowiny. Ma silnie rozwinięty instynkt obronny i zachowanie terytorialne. Jeżeli będzie miał zapewnione zajęcia zarówno fizycznie jak i psychicznie, sprawdzi się doskonale także w roli psa rodzinnego i do towarzystwa.
Tornjak jest dużym, silnym psem stróżującym. Psy dorastają do około 65–70 centymetrów w kłębie, suki są nieco mniejsze i ich wielkość nie przekracza 60–65 centymetrów, chociaż zakres tolerancji w każdym przypadku wynosi 2 centymetry. Psy ważą też odpowiednio więcej – średnio 50 kilogramów, a suki około 35 kilogramów.
Przedstawiciele tej rasy należą do późno dojrzewających. Chociaż większość tych czworonogów osiąga swoją ostateczną wielkość już w wieku około 12–15 miesięcy, na wadze przybierają później. W pełni rozwinięte fizycznie i psychicznie są dopiero w wieku trzech lat.
Budowa tego zwinnego psa jest proporcjonalna i niemal kwadratowa. Na pierwszy rzut oka widać jego siłę, nie wygląda jednak ociężale, czy niezdarnie.
Długa, odporna na warunki atmosferyczne sierść tornjaka jest lekko falista i wyposażona w dużą ilość grubego podszerstka. Na szyi tworzy efektowną kryzę, szczególnie u męskich przedstawicieli rasy, a na udach gęste i długie portki.
Wszystkie maści i ich kombinacje są dopuszczalne, przy czym większość tornjaków jest biała. Na tym bazowym umaszczeniu zazwyczaj występują łaty w kolorze czarnym, szarym, żółtym, brązowym i/lub czerwonym. Możliwe jest również umaszczenie typu tricolor.
Z kolei psy jednolicie białe, czarne, brązowe czy ciemne czworonogi należą do rzadkości.
Średniej wielkości, trójkątne i załamane, wiszące uszy noszone są przez tornjaka blisko policzków, natomiast długi, obficie owłosiony ogon w ruchu zawsze wzniesiony jest powyżej grzbietu.
Oczy w kształcie migdałów są zazwyczaj brązowe, chociaż czasami zdarzają się również egzemplarze o niebieskich oczach.
Jako typowy pies pasterski tornjak przyzwyczajony jest do podejmowania decyzji samodzielnie. Niegdyś do jego zadań należała niezawodna ochrona stad zwierząt wędrownych pasterzy i samych pasterzy przed dużymi drapieżnikami, takimi jak wilki i niedźwiedzie. Do dziś zachował cechy doskonałego psa obronnego i stróżującego, któremu z powodzeniem można powierzyć czuwanie nad bezpieczeństwem domu i posesji.
Ta odważna, pewna siebie rasa posiada silny instynkt obronny, w związku z czym jej przedstawiciele są nieufni i podejrzliwi wobec obcych. Jeśli na ich terytorium pojawią się osoby niepowołane, ich obecność obwieszczają głośnym szczekaniem. Nie są przy tym agresywne – o ile to możliwe, unikają bezpośrednich konfrontacji.
Tornjak jest zasadniczo psem przyjaznym i zrównoważonym, i jeśli jego podstawowe potrzeby zostaną zaspokojone, sprawdzi się również w roli psa rodzinnego. Z innymi czworonogami pod jednym dachem zazwyczaj dobrze się rozumie, ale wobec obcych psów może być dominujący.
Chociaż cechuje go pewien upór, z reguły chętnie wykonuje polecenia swojego opiekuna. Jego szkolenie wymaga jednak dużo cierpliwości i konsekwencji – raz nauczony, nigdy nie zapomina.
W niektórych krajach i regionach, na przykład w Danii, tornjak figuruje na liście ras psów uznawanych za agresywne i zarówno przedstawicie rasy jak i jej mieszanki nie mogą być importowani.
Zasadniczo tornjak powinien trafić w ręce doświadczonych opiekunów. Jego instynkt obronny i zachowania terytorialne muszą zostać odpowiednio wcześnie skierowane na odpowiednie tory, a może to się udać jedynie wówczas, gdy opiekun zbuduje ze swoim podopiecznym głęboką relację opartą na zaufaniu. Ważnym środkiem komunikacji jest kontakt wzrokowy.
Owczarek bośniacko-hercegowińsko-chorwacki najlepiej czuje się na świeżym powietrzu. Powinien mieć możliwość pilnowania gospodarstwa lub innej posesji i spędzania większości czasu na zewnątrz. Niewielkie mieszkanie w mieście absolutnie nie wchodzi w grę w jego przypadku.
Za sprawą swojej gęstej, odpornej na wszelkie warunki atmosferyczne sierści, co do zasady tornjak może przebywać na zewnątrz przez cały rok, pod warunkiem, że będzie miał zapewnione odpowiednie, zadaszone schronienie. Nie nadaje się natomiast do trzymania na uwięzi czy w kojcu. Aby zachować równowagę i stabilność emocjonalną, potrzebuje bowiem bliskiego kontaktu z człowiekiem.
Psie sporty, takie jak agility czy aportowanie są zupełnie poza obszarem zainteresowania tego uparciucha. Nie lubi on monotonnego powtarzania tych samych ruchów czy sekwencji. Zdecydowanie woli samodzielne wykonywanie powierzonych mu zadań – pilnowanie zwierząt gospodarskich czy podwórka.
Jego ulubioną aktywnością jest swobodne bieganie po polach i łąkach. Jest to jednak możliwe jedynie, gdy jest dobrze wyszkolony i nie szczeka na przechodniów, ani tym bardziej nie zagraża im w żaden inny sposób.
Wycieczki na łono natury można natomiast uzupełniać pracą węchową, np. mantrailigiem. Psy te uwielbiają również wodę i śnieg – ich odporna na warunki atmosferyczne okrywa włosowa chroni je przed wilgocią i zimnem podczas pływania i zabawy.
W swojej ojczyźnie w południowo-wschodniej Europie przedstawiciele tej rasy często pełnią rolę psów ratowniczych i terapeutycznych, w których to funkcjach mogą wykorzystywać swój zapał do nauki, swoją cierpliwość i wytrzymałość. Ważne jest, aby tornjak był przez cały czas aktywny psychicznie i fizycznie. W przeciwnym razie bowiem mogą pojawić się u niego zaburzenia behawioralne.
Gruba sierść tego pilnie pracującego psa pasterskiego wymaga szczotkowania raz lub dwa razy w tygodniu z użyciem odpowiedniej szczotki, aby pozbyć się luźnych włosów i usunąć zanieczyszczenia oraz brud. Kąpany powinien być tylko w wyjątkowych przypadkach, aby nie naruszać tłustej warstwy ochronnej skóry. Strzyżenie również nie jest konieczne, ponieważ może doprowadzić do powstawania kołtunów i problemów skórnych.
Łapy tornjaka warto regularnie sprawdzać pod kątem ewentualnych urazów, a oczy i uszy pod kątem ewentualnych infekcji czy stanów zapalnych, które mogą pojawiać się w środowisku panującym w ich wiszących uszach. Sprzyja ono także rozwojowi chorób grzybiczych. Jeśli natomiast jego mocne, szybko rosnące pazury nie ścierają się same, należy je przycinać.
W kwestii żywienia tornjak nie jest wymagający. W przeszłości pasterze po prostu dzielili się z nim swoim jedzeniem – chlebem, mlekiem i od czasu do czasu kawałkiem mięsa. Wybór mokrej, suchej czy surowej karmy zależy od opiekuna. Nie ma w tym względzie żadnych szczególnych zaleceń.
Ważne jest natomiast kontrolowanie jego masy ciała. Tornjak ma bowiem tendencję do nadwagi, która może prowadzić do powstawania problemów ze stawami i innych dolegliwości zdrowotnych. Poza tym, warto podawać mu przysmaki dentystyczne, aby zapobiec problemom z dziąsłami.
Tornjak to pierwotna rasa ciesząca się dobrym zdrowiem. Nie mamy w jego przypadku do czynienia z chowem wsobnym czy innymi czynnikami, które mogłyby zwiększać podatność na choroby.
W związku z tym znanych jest jedynie kilka chorób typowych dla rasy, takich jak dysplazja stawu biodrowego czy choroby oczu. Regularne szczepienia oraz wizyty kontrolne u lekarza weterynarii odgrywają decydującą rolę w zapewnieniu zwierzęciu długiego i zdrowego życia.
Średnia długość życia przedstawicieli tej rasy wynosi od 10 do 14 lat, a niektórym osobnikom zdarza się dożywać jeszcze słuszniejszego wieku.
Czworonogi te pochodzą z Gór Dynarskich, regionu dzisiejszej Bośni i Hercegowiny oraz Chorwacji. Mieszkający tam wędrowni pasterze i rolnicy wykorzystywali je od wieków do ochrony swojego żywego inwentarza.
Pierwsze pisemne wzmianki o tym dzielnym psu stróżującym pojawiły się już w XI wieku. Nawiasem mówiąc, nazwa rasy pochodzi od słowa „tor”, które można przetłumaczyć jako „zagroda” lub „brama”. Tornjak był więc strażnikiem bramy, do której nocą wiązano bydło.
Wraz ze zmniejszającym się znaczeniem wypasu zwierząt, populacja tornjaka zaczęła gwałtowanie zmniejszać się, dlatego w lat 70-tych XX wieku rozpoczęto planową hodowlę, aby ocalić rasę od wyginięcia.
W 2017 roku Międzynarodowa Federacja Kynologiczna uznała tornjaka za niezależną rasę, przyporządkowując ją do Grupy 2 Pinczery, sznaucery, molosy i szwajcarskie psy do bydła. Sekcja 2.2 Molosy typu górskiego.
W swojej ojczyźnie, Bośni i Hercegowinie, tornjak jest prawdziwą dumą. W 2007 roku uczczono go wydaniem serii znaczków pocztowych. Również w Chorwacji traktowany jest jak pies narodowy.
© pulitzer23 / stock.adobe.com
Poza regionem bałkańskim tornjak jest mało znany, dlatego znalezienie odpowiedniego hodowcy może być trudne.
Jeśli chcemy kupić tornjaka, musimy przygotować się na wycieczkę w jego rodzinne strony, gdzie jest nadal hodowany przez pasterzy, rolników i entuzjastów rasy. Bardzo istotna jest odpowiednia socjalizacja szczeniąt i przyzwyczajenie ich do różnych bodźców środowiskowych, takich jak ruch uliczny, dzieci czy koty.
Ceny rasowych tornjaków wahają się w granicach 1.000–1.500 euro.
Ze względu na swoją niewielką popularność, bośniacko-hercegowińsko-chorwackie psy pasterskie rzadko trafiają do schronisk. Jednak dzięki towarzystwom opieki nad zwierzętami, które aktywnie działają zagranicą, tornjakom z powodzeniem udaje się znaleźć nowe domy również poza ich ojczyzną.
Tornjak potrzebuje pewnego siebie opiekuna o rozwiniętych umiejętnościach komunikacyjnych i przywódczych, który będzie potrafił zbudować bliską wieź ze swoim kochającym wolność, chętnym do pracy podopiecznym. Jeśli będzie umiejętnie szkolony i prowadzony z niezbędnym wyczuciem, stanie się wdzięcznym członkiem rodziny, na którym jej członkowie zawsze będą mogli polegać.
| Cechy szczególne: | Pies pasterski z silnym instynktem obronnym |
| Charakter: | uważny, niezawodny, samodzielny, przyjazny |
| Wysokość w kłębie: | psy: 65–70 cm; suki: 60–65 cm |
| Waga: | psy: ok. 50 kg; suki: ok. 35 kg |
| Sierść: | długa, z obfitym podszerstkiem, najczęściej biała z czarnymi, szarymi, brązowymi, żółtymi i/lub czerwonymi łatami |
| Pielęgnacja sierści: | wymagająca, niezbędne regularne szczotkowanie |
| Aktywność: | duża potrzeba ruchu, zajęcie w postaci samodzielnego pilnowania zwierząt lub posesji |
| Pies dla początkujących: | nie |
| Szczekanie: | intensywne |
| Długość życia: | ok. 10–14 lat |
| Typowe choroby: | dysplazja stawu biodrowego |
| Cena: | od około 1.000 euro |
| Grupa FCI: | Grupa 2: Pinczery, sznaucery, molosy, psy górskie i szwajcarskie psy do bydła |
| Pochodzenie: | Bośnia i Hercegowina oraz Chorwacja |
„Życie bez mopsa jest możliwe, ale bezcelowe” – powiedział kiedyś komik i pisarz Loriot. Autorka zgadza się z tym bez zastrzeżeń i dodaje: „Życie bez konia, kota i królika również!”. Jej serce bije dla wszystkich zwierząt dużych i małych, i cieszy się niezmiernie, że może pisać o swojej pasji jako niezależny autor. Poprzez swoje artykuły chciałaby podnieść świadomość na temat dobrostanu zwierząt i udzielić przydatnych wskazówek ich miłośnikom.
