© ognjeno / stock.adobe.com
Sarplaninac to imponujący pies stróżujący, który najlepiej czuje się na świeżym powietrzu.
Sarplaninac, znany również pod nazwą jugosłowiański pies pasterski, to pies stróżujący pochodzący z Serbii i Macedonii Północnej. Ma silnie rozwinięty instynkt obronny i zachowania terytorialne. Sprawdza się doskonale w roli obrońcy zwierząt gospodarskich, psa stróżującego oraz psa pracującego w służbie policji i wojska.
Sarplaninac to duży, imponujący zwierzak. Psy dorastają do średniej wielkości 62 centymetrów w kłębie, a suki są nieco mniejsze i mierzą około 58 centymetrów. Zauważa się jednak tendencję do jeszcze wyższego wzrostu – istnieje wiele przedstawicieli rasy, którzy osiągają nawet 70 centymetrów.
Psy o wzroście poniżej 56 centymetrów i suki poniżej 54 centymetrów nie są dopuszczane do hodowli. Waga psów wynosi od 35 do 45 kilogramów, a suk od 30 do 40 kilogramów.
Jugosłowiański pies pasterski jest proporcjonalnie zbudowanym, krzepkim czworonogiem o mocnym kośćcu. Jego głowa jest szeroka, a kufa prosta, oczy brązowe, w kształcie migdałów.
Niewielkie wiszące uszy w kształcie litery V pokryte są krótkimi włosami. Długi, noszony szablasto ogon sięga przynajmniej stawu skokowego. Sarplaninac z wyglądu łudząco podobny jest do owczarka z Krasu, z którym jest blisko spokrewniony.
Długa, bujna szata jugosłowiańskiego psa pasterskiego wyposażona jest w gruby podszerstek. Może być jednolicie biała, płowa, słomkowożółta, szara, brązowa lub prawie czarna, przy czym preferowanym umaszczeniem jest żelazisto szary i ciemnoszary.
Podstawowa maść jest najbardziej widoczna w okolicy głowy, szyi i zadu i rozjaśnia się na spodniej stronie kończyn.
Granice między kolorami nie mogą być wyraźnie zaznaczone. Dopuszczalne są ciemniejsze smugi oraz mniej lub bardziej wyrazista maska.
Sarplaninac, niegdyś zwany owczarkiem iliryjskim, to typowy pies pasterski. Jego pierwotnym zadaniem było chronienie stad owiec i bydła przed wilkami, niedźwiedziami i złodziejami zwierząt gospodarskich. W związku z tym jest czujny, nieustraszony i chętny do pracy.
Jugosłowiański pies pasterski ma silnie rozwinięty instynkt obronny i bez zawahania broni nie tylko znajdujące się pod jego opieka bydło, ale również dom i gospodarstwo – w razie potrzeby, nawet ryzykując swoje życie.
W swojej ojczyźnie często był zdany na siebie przez wiele dni, a nawet tygodni. Dzięki temu stał się niezależny i nauczył się podejmować samodzielne decyzje.
Ze względu na swoją przeszłość stróża zwierząt gospodarskich, jugosłowiański pies pasterski rozwinął w sobie dużą dawkę uporu. Często kwestionuje polecenia swojego opiekuna, co znacznie utrudnia jego szkolenie. Dlatego też powinien trafić wyłącznie do opiekunów, którzy mają już doświadczenie w wychowywaniu psów. Nie sprawdzi się w rękach amatorów. Jego szkolenie wymaga cierpliwości, spokoju, konsekwencji i wyczucia. Nie może być jednak surowe czy szorstkie – wówczas natychmiast napotka na opór ze strony tego czworonoga. W prawidłowym szkoleniu przeszkadza również pobłażliwość oraz niejasny podział ról.
Jeśli jugosłowiański pies pasterski będzie miał zapewnione odpowiednie, zgodne z jego przeznaczeniem zajęcia, dla swojej ludzkiej rodziny będzie lojalnym, łagodnym towarzyszem. Z reguły dobrze rozumie się również ze starszymi dziećmi, pod warunkiem przejścia odpowiedniej socjalizacji w wieku szczenięcym.
Niemniej, ważne jest, aby od najmłodszych lat uczyć dzieci prawidłowego postępowania z tym silnym czworonogiem. Nie jest on bowiem pluszową zabawką.
Zazwyczaj akceptuje i otacza opieką żyjące z nim razem w gospodarstwie domowym koty i inne małe zwierzęta, a obecność obcych zwierząt i ludzi obwieszcza głośnym szczekaniem.
W jego naturze leży chęć odstraszania intruzów. Jest podejrzliwy do nieznanych sobie osób i w każdej chwili gotów do obrony swojego terytorium.
Jego opiekunowie powinni mieć świadomość, że jego głośne szczekanie może wzbudzać niepokój i zakłócać spokój sąsiadów.
Pies ten jest w prawdzie dominujący, ale nigdy przesadnie agresywny. Zazwyczaj daje swoim „nieprzyjaciołom” wystarczająco dużo czasu na oddalenie się, zanim podejmie ostateczny krok w postaci ataku.
„Sarpla” jest szczególnie porywczy wobec psów tej samej płci, dlatego nie powinien mieszkać razem z nimi. Na spacerach również należy zachować ostrożność.
W niektórych krajach jugosłowiański pies pasterski został umieszczony na liście psów uznawanych za agresywne, np. w szwajcarskim kantonie Ticino czy w Danii. W niektórych regionach jego trzymanie, hodowla i import mogą więc wymagać uzyskania zezwolenia lub być zabronione.
© Zoran/ stock.adobe.com
Najlepszym rozwiązaniem dla tego czworonoga jest możliwość spełniania się jako stróż owiec lub bydła. Jeśli nie jest to możliwe, powinien mieszkać na wiejskiej posesji z dużym ogrodem, na straży którego będzie stał. Trzymanie go w miejskim mieszkaniu absolutnie nie wchodzi w grę.
Sarplaninac to prawdziwy miłośnik natury, który najlepiej czuje się na świeżym powietrzu, a przed wpływem niekorzystnych warunków atmosferycznych chroni go wodoodporna sierść.
W lecie natomiast należy zapewnić mu chłodne, zacienione miejsce, w którym będzie mógł schronić się przed słońcem.
Uwielbia długie spacery i wędrówki w towarzystwie członków swojej rodziny.
Za psimi sportami, np. agility, pies ten nie przepada. Nie lubi bowiem czekać na komendy opiekuna i wykonywać powtarzalne sekwencje ruchów. Niemniej, ten chętny do pracy i ruchu olbrzym musi mieć zagwarantowane wyzwania fizyczne i umysłowe. Może pełnić rolę stróża domu i podwórka lub psa służbowego w policji, wojsku czy służbie celnej.
Jeśli z natury spokojny jugosłowiański pies pasterski nie będzie miał możliwości spełniania swojego przeznaczenia, może rozwinąć niepożądane zachowania, takie jak drażliwość czy nawet agresja.
W kwestii pielęgnacji sierści ten pies pasterski nie jest wymagający, ale jego gęsty podszerstek powinien być regularnie czesany grzebieniem o szerokim rozstawie zębów.
Szorstki, długi włos okrywowy również wymaga szczotkowania, aby usunąć luźne włosy, brud czy ewentualne kołtuny. W okresie linienia na wiosnę i jesienią, najlepiej po szczotkę sięgać codziennie.
Kąpanie sarplaninaca z reguły nie jest konieczne. Jeśli jego wodoodporna sierść uległa zabrudzeniu podczas pracy jako pies stróżujący czy policyjny, wystarczy pozwolić brudowi wyschnąć i następnie po prostu go wyczesać. Kąpiel, zwłaszcza z użyciem nieodpowiedniego szamponu może bowiem uszkodzić naturalną barierę ochronną skóry.
Jeśli, jak przystało na psa stróżującego, sarplaninac będzie dużo przebywał na zewnątrz, w naturalny sposób będzie ścierał swoje pazury i wówczas ich przycinanie nie będzie konieczne. Regularnie kontrolować należy jednak jego oczy, zęby i wiszące uszy pod kątem ewentualnych stanów zapalnych.
Duży, pracujący pies taki jak jugosłowiański pies pasterski może zjeść do kilograma mięsa dziennie. Nie jest wybredny jeśli chodzi o pożywienie – równie chętnie je suchą jak i mokrą karmę oraz surowy pokarm.
W przeszłości musiał zadowolić się tym, co otrzymywał od pasterzy z ich własnych racji żywieniowych – chlebem, mlekiem i okazjonalnym kawałkiem mięsa. Dziś zaleca się podawanie mu bogatej w białko, bezzbożowej karmy, a wielkość porcji należy dostosować do wieku, stanu zdrowia i poziomu aktywności psa, aby uniknąć nadwagi.
Pies pasterski z Szar Płaniny to rasa hodowana od niepamiętnych czasów. Nie są znane w jego przypadku praktycznie żadne choroby typowe dla rasy. Tak jak wszystkie duże psy może jednak występować u niego dysplazja stawu biodrowego. Predyspozycje do tego schorzenia aparatu ruchu można wykryć za pomocą badań genetycznych. Profesjonalni hodowcy eliminują zwierzęta z takimi tendencjami z hodowli, wykorzystując do niej tylko zdrowe osobniki.
Średnia długość życia psów tej rasy wynosi od 11 do 13 lat, a niektóre osobniki dożywają nawet 15 roku życia.
Ojczyzną jugosłowiańskiego psa pasterskiego są okolice pasma górskiego Szar Płanina w południowo-wschodnich rejonach dawnej Jugosławii. Przez wieki miejscowi pasterze trzymali duże, silne psy do pilnowania swoich zwierząt gospodarskich.
Kwestia ich pochodzenia, to czy przodkami były europejskie psy pasterskie czy azjatyckie czworonogi, które towarzyszyły Mongołom jest do dziś sporna.
Pierwszy wzorzec rasy opracowano w 1930 roku, a dziewięć lat później rasa otrzymała nazwę „owczarek iliryjski”.
Sarplaninac jest blisko spokrewniony z owczarkiem z Krasu – obie rasy wywodzą się od owczarka iliryjskiego. Dopiero w 1968 roku jugosłowiańskie stowarzyszenie hodowców rozdzieliło obie rasy. Do dziś jednak są do siebie łudząco podobne.
Najbardziej znanym przedstawicielem rasy jest Lex – pies byłego szefa jugosłowiańskiego rządu i późniejszego prezydenta Josipa Broza Tito.
Uratował on swojemu panu życie, wynosząc z jego biura podejrzany pakunek, który jak się później okazało zawierał ładunek wybuchowy.
W Macedonii Północnej sarplaninac jest zwierzęciem narodowym – wizerunek bohaterskiego psa pasterskiego z Szar Płaniny zdobi monetę o nominale 1 denara. Poza terytorium byłej Jugosławii rasa ta pozostawała długo nieznana, ponieważ do 1970 jej eksport był zakazany.
Poza krajami bałkańskimi, jugosłowiański pies pasterski jest mało popularny. Hodują go zazwyczaj głównie miłośnicy rasy. Swoich podopiecznych oddają tylko osobom mającym doświadczenie w hodowli psów pasterskich, którzy są w stanie zapewnić im warunki utrzymania zgodne z ich potrzebami.
Bardzo ważne jest, aby szczenię przyzwyczajać do różnych bodźców środowiskowych jak najwcześniej. Tylko wtedy w przyszłości będzie mógł spełniać się jako wierny towarzysz i stróż rodziny.
Ceny przedstawicieli tej rasy wahają się od 1.000 do 1.500 euro.
Co prawda w schroniskach dla zwierząt praktycznie ich nie znajdziemy, ale zawsze warto odwiedzić miejscowe placówki. Często można spotkać w nich podobne psy oraz mieszanki psów pasterskich.
Czujny i odważny sarplaninac potrzebuje zadań do samodzielnego wykonywania. Pilnowanie zwierząt gospodarskich i swojego terytorium ma po prostu we krwi.
Powinien więc trafić do rąk opiekuna, który spełni jego potrzeby i będzie potrafił skierować jego silnie rozwinięty instynkt obronny na odpowiednie tory.
| Cechy szczególne: | Pies pasterski o silnym instynkcie obronnym, wykorzystywany do pilnowania zwierząt gospodarskich i gospodarstwa. |
| Charakter: | samodzielny, odważny, chętny do pracy, niezawodny |
| Wysokość w kłębie: | ok. 62 cm (psy) ok. 58 cm (suki) |
| Waga: | ok. 35–45 kg (psy) ok. 30–40 kg (suki) |
| Sierść: | podwójna, długa, gruba jednobarwna, ewentualnie z ciemniejszymi smugami oraz maską pożądane umaszczenie: żelazisto szare i ciemnoszare |
| Pielęgnacja sierści: | wymagająca, niezbędne regularne szczotkowanie |
| Potrzeba ruchu: | umiarkowana, samodzielne pilnowanie posesji lub zwierząt |
| Pies dla początkujących: | nie |
| Szczekanie: | intensywne |
| Długość życia: | 11–13 lat, rzadziej do 15 lat |
| Typowe choroby: | dysplazja stawu biodrowego |
| Cena: | od około 1.000 euro |
| Grupa FCI: | grupa 2: Pinczery, sznaucery, molosy, psy górskie i szwajcarskie psy do bydła |
| Pochodzenie: | Serbia, Macedonia Północna |
