Inteligentny i wymagający Border Collie z półdługą, nastroszoną sierścią wciąż spełnia głównie zadanie psa pasterskiego, wobec czego na psa rodzinnego nadaje się wyłącznie pod określonymi warunkami.
Border Collie pasterstwo ma we krwi. Za sprawą niewiarygodnego wręcz zamiłowania do pracy oraz z całą pewnością wartej wspomnienia w tym miejscy wysokiej inteligencji pies tej rasy potrafi bez wysiłku utrzymać w ryzach niejedno stado zwierząt. Wybitnym fachowcem jest zwłaszcza w zakresie wypasania owiec. Bez problemu zagania je w dowolnym kierunku, przeprowadza przez bramki do zagrody lub oddziela pojedyncze zwierzęta od pozostałych. Jest zupełnie samodzielny, jednak zawsze ściśle współpracuje z pasterzem, od którego chętnie przyjmuje nowe zadania. Z kompetentnym właścicielem, który zna i docenia umiejętności Border Collies, psy te okazują się być łatwe do ułożenia i posłuszne. Border Collies są poza tym bardzo wrażliwe i odczuwają silną potrzebę przypodobania się człowiekowi za wszelką cenę.
Połączenie ogromnej chęci do pracy z ową potrzebą przypodobania się prowadzi do tego, że Border Collie pracowałby do upadku, gdyby jego Pan nie zarządziłby przerwy na odpoczynek. Poza fizycznym i (jeszcze istotniejszym) umysłowym zaangażowaniem, których ten temperamentny i wytrzymały pies potrzebuje w dużych ilościach, kompetentny i doświadczony właściciel powinien nauczyć go również, kiedy może odpoczywać oraz w jakich sytuacjach stado nie wymaga jego stałego nadzoru.
Wczesna socjalizacja i konsekwentne wychowanie są dla tego pasjonującego psa pasterskiego tak samo ważne, jak wyważone utrzymanie z odpowiednią ilością fizycznej i mentalnej aktywności. Za sprawą pojętności, chęci do nauki i podejmowania wyzwań oraz wierności wobec swojego człowieka Border Collie jest z jednej strony łatwy do wychowania, z drugiej jednak równie szybko może nauczyć się on złych nawyków. Błędy i słabe punkty w wychowaniu Border Collie wyczuje bezbłędnie i będzie doskonale wiedział, jak je na swoją korzyść wykorzystać. Właściciel Border Collie powinien mieć odpowiednio dużo doświadczenia i wiedzy, by szybko eliminować błędy wychowawcze, a najlepiej w ogóle ich nie popełniać.
Uważny wzrok Border Collie, który w trakcie wykonywania zadania szybko się zmienia, zdradza wiele o jego osobowości. Kiedy ma sprawować kontrolę nad stadem, jego spojrzenie staje się baczne i surowe, co dodaje mu autorytetu. Innym niecodziennym zjawiskiem, które ściśle związane jest pasterskimi zadaniami psów tej rasy, jest ich typowa, przyczajona postawa podczas pracy, która odzwierciedla najwyższy poziom koncentracji – nachylona głowa oraz ogon zawinięty pod brzuch.
© JLSnader / stock.adobe.com
Muskularne, atletyczne i proporcjonalnie zbudowane ciało Border Collie, jak również jego zręczne ruchy, świadczą o szybkości, zwinności i wytrzymałości. Łapy podczas biegu odrywa lekko od ziemi i porusza się tak ukradkiem z bardzo dużą prędkością. Ciało ma raczej dłuższe niż wyższe, u samców wysokość w kłębie wynosi maksymalnie 55 cm; samice są zwykle niższe i osiągają do 45 cm w kłębie. Waga, która powinna pozostawać w odpowiednim stosunku do ciała, wynosi od 13 do 22 kg.
Sierść Border Collie według standardu rasy występuje w dwóch długościach: Istnieje wariant długo- i krótkowłosy. U Border Collie długowłosego grzywa, spodnie i kita są wyraźnie widoczne. Na pyszczku, uszach, z przodu przednich łap oraz na tylnych łapach od stawu skokowego aż do podłoża włosie jest natomiast także i u długowłosego Border Collie krótkie i gładkie. Oba warianty sierści cechują się gęstym włosem okrywowym oraz grubym podszerstkiem, który stanowi niezawodną ochronę przed każdą niesprzyjającą pogodą. Najbardziej kojarzonym wariantem umaszczenia Border Collie jest umaszczenie czarno-białe, jednak w tej kwestii rasa cechuje się wyjątkowym bogactwem wariantów. Standard zezwala na niemal wszystkie możliwe umaszczenia, przy czym biel nie powinna nigdy stanowić barwy dominującej. Poza umaszczeniem czarno-białym możliwe są między innymi: czerwone, niebieskie, Blue-Merle, Red-Merle czy Lilac. Każde umaszczenie może wykazywań oznaczenia tan.
W zależności od umaszczenia sierści nos Border Bollie jest czarny, brązowy lub grafitowy. Szeroka głowa z wyraźnie zarysowanym stopem zakończona jest krótkim masywnym pyszczkiem z ostrymi niczym sekator łamaczami. Owalne, średniej wielkości oczy są z reguły brązowe – tylko w przypadku osobników o umaszczeniu Blue-Merle są częściowo lub w całości niebieskie. Średniej wielkości uszy mogą być odstające sztywno lub lekko oklapnięte do przodu. Długi, zwisający ogon osadzony jest nisko i nigdy nie jest przez Border Collie noszony na grzbiecie.
Wskazówkę, skąd geograficznie pochodzi rasa Border Collie, daje już sama jej nazwa. Z angielskiego wyraz „border” oznacza granicę, w tym przypadku konkretnie granicę pomiędzy Anglią a Szkocją. Od setek lat pasterze trzymali tam psy, których pomoc w wypasie owiec była niezawodna, i które dobrze znosiły surowy klimat tamtych okolic. Pierwsza wzmianka o ponadprzeciętnie wytrzymałym i skorym do pracy psie pasterskim, który panuje nad stadem jak pies żadnej innej rasy, znajduje się w książce „De Cannibus Britannicus“ (ang. „Of Englishe Dogges“) autorstwa Johna Caiusa z roku 1576. Wówczas psy te nie były wprawdzie znane pod nazwą „Border Collies”, jednak opis Caiusa bardzo przypomina te znane dziś psy rasowe.
Celowa hodowla Border Collies na psy pasterskie rozpoczęła się w końcówce XIX wieku. Protoplastą rasy był pies o imieniu Old Hemp, który na świat przyszedł w 1893 i już w wieku 12 miesięcy imponował ponadprzeciętnymi cechami idealnego psa pasterskiego. W tamtym czasie organizowano tak zwane „Sheepdogtrails“ czyli zawody psów pasterskich, podczas których Old Hemp raz po razie przekonywał o swoich wyjątkowych zdolnościach i szybko stał się najbardziej pożądanym samcem do rozrodu w hodowlach celowych. Old Hemp spłodził ponad 200 szczeniąt, które jego cechy przekazywały dalej. Wiele spośród dzisiejszych Border Collies pochodzą w prostej linii od protoplasty rasy.
Nazwa rasy „Border Collie”, która oddzieliła ją od innych Collies, została użyta po raz pierwszy w roku 1915 przez Jamesa Reida. Był to pierwszy kierownik towarzystwa International Sheep Dog Society (ISDS), które od 1906 roku organizuje wspomniane wcześniej zawody „Sheepdogtrails“. Do dziś jest to ważne kryterium w określaniu zdolności Border Collie do pasterstwa. Według ISDS poziom tych zdolności decyduje także o tym, czy dany osobnik nadaje się do kontynuowania hodowli. Standard rasie, który uwzględniał także cechy jej wyglądu, opracowała dopiero FCI (Fédération Cynoloqique Internationale), która jako samodzielną rasę oficjalnie uznała Border Collie w 1976 roku.
© AnnuO / stock.adobe.com
Przez długi czas Border Collies hodowano wyłącznie jako psy pasterskie. Wykształcenie osobników chętnych do pracy, wytrzymałych i posłusznych oraz rzecz jasna posiadających zdolności pasterskie było głównym założeniem w działaniach celowych hodowli. Dopiero w ostatnich kilku latach hodowcy rozpoczęli kształtowanie Border Collie na psa rodzinnego. Za sprawą coraz bardziej popularnego sportu dla psów Agility, a także filmowi familijnemu „Babe – świnka z klasą” zainteresowanie psami rasy Border Collie znacznie wzrosło, nie tylko wśród pasterzy. Jednak nawet najwytrwalsze wysiłki hodowców, by wyhodować spokojniejszą wersję Border Collie, która nadawałaby się na psa rodzinnego, nie mogą w tak krótkim czasie wpłynąć znacząco na wypracowywane przez stulecia cechy tej pasterskiej rasy.
Ze względu na zdrowie i samopoczucie zwierzęcia przed zakupem Border Collie koniecznie należy odpowiedzieć sobie szczerze na pytanie, czy jest się w stanie zaspokoić w sposób należyty wymagania tej rasy. Nawet wielogodzinne spacery, wycieczki rowerowe czy Agility same nie wystarczą, by zaspokoić wrodzony pociąg do pracy Border Collie. Niedostateczne umysłowe zaangażowanie psa tej rasy nierzadko prowadzi do problematycznych aktów zachowania z jego strony, jak na przykład próba „przewodzenia” dzieciom lub innym zwierzętom, oraz zachowań agresywnych, co zaprzecza obrazowi przyjacielskiego psa rodzinnego. Border Collie szczęśliwy będzie w rękach czynnego pasterza lub profesjonalisty w zakresie wychowania psów, który ma na uwadze typowe dla jego rasy cechy charakteru i sposoby zachowania oraz wie, jak naprowadzić je na dobre tory. Doświadczeni właściciele, którzy są w stanie poświęcić większą część dnia na umysłowe i fizyczne zaangażowanie Border Collie, a przy tym zagwarantują mu bezpieczeństwo, spokój i obecność, z całą pewnością będą cieszyli się wiernym i niezawodnym kompanem, który odnajdzie się w takim wypadku także i w domu z rodziną.
Zaspokajanie potrzeb umysłowych i fizycznych psów rasy Border Collie stanowi dla wieku właścicieli nie lada wyzwanie, jednak w kwestiach zdrowotnych rasa ta z reguły nie sprawia wielu problemów. Border Collies to wytrzymałe psy, mało podatne na choroby. Jednak także one wykazują niestety choroby typowe dla rasy. Tak jak u innych Collies, u Border Collie występuje stosunkowo często defekt MDR1 – mutacja genu, która prowadzi do nadwrażliwości na różne substancje czynne. Border Collies dziedziczą także choroby oczu, na przykład postępujący zanik siatkówki czy anomalię oczu Collie, zaburzenia metaboliczne, na przykład lipofuscynozę ceroidowę (łac. ceroid lipofuscinosis – c.l.) oraz chorobę szpiku kostnego, tzw. TNS (zespół uwięźniętych neutrofilów). Ponadto, tak jak wiele innych ras psów, Border Collies cechuje tendencja do rozwijania schorzeń stawów, np. dysplazji stawu biodrowego, oraz tendencja do epilepsji.
Pielęgnacja Border Collies w porównaniu do zaspokajania ich fizycznych i umysłowych potrzeb wymaga niewiele czasu. Niemniej jednak także Border Collie musi zostać do rytuałów pielęgnacyjnych przyzwyczajony. Do zachowania zdrowia i pięknego wyglądu sierści psów tej rasy konieczne jest jej regularnie szczotkowanie. Zwłaszcza u osobników długowłosych mogą bowiem powstawać trudne, nieprzyjemne kołtuny. Ponadto właściciel Border Collie powinien regularnie kontrolować stan uszu, zębów i oczu swojego pupila oraz w razie potrzeby umiejętnie je oczyszczać. Dzięki temu można nie tylko odpowiednio wcześnie rozpoznać infekcje i rozpocząć leczenie, lecz także całkowicie ich uniknąć.
Znaczny wpływ na zdrowie psa ma jego dieta. Nie ma rzecz jasna jednego idealnego rozwiązania żywieniowego dla psów rasy Border Collie. To, czy dana karma będzie dobra dla psa, nie zależy tak bardzo od jego rasy, ale raczej od wielu indywidualnych czynników. Wiek, płeć, waga i ogólny stan zdrowia psa odgrywają tutaj tak samo ważną rolę, jak warunki, w których żyje, czy poziom jego aktywności fizycznej. Szczenięta potrzebują innego pożywienia niż psy dorosłe, a jeszcze innego potrzebują psy starsze. Psy z alergią czy nadwagą muszą być odżywiane inaczej niż psy zdrowe. Oczywiście, Border Collies, które trudnią się zaganianiem stada, wykazują inne zapotrzebowanie energetyczne niż ci przedstawiciele rasy, którzy prowadzą spokojniejszą egzystencję jako psy rodzinne.
© Elayne / stock.adobe.com
Zasadniczo zarówno u pracującego, jak i u rodzinnego Border Collie mięso powinno znajdować się zawsze na szczycie listy składników w pokarmie. Psy są wszystkożerne, jednak ich cały układ pokarmowy, a także szczęka przystosowane są przede wszystkim do przyjmowania mięsa. Zawarte w mięsie białka stanowią dla psa ważne źródło energii. Przy stosowaniu coraz bardziej popularnej metody żywieniowej typu BARF, a więc karmieniu surowym mięsem, należy zrezygnować z wieprzowiny, ponieważ z nią przenoszone są – nawet, jeśli nieczęsto – pasożyty, bakterie i insekty. Wszystkie inne rodzaje mięs można natomiast bez wahania podawać psu w postaci surowej. Dla stuprocentowej pewności jednak mięso, które chcesz podać na surowo, możesz włożyć do zamrażarki na około tydzień. W ten sposób zabijesz ewentualne patogeny.
Poza mięsem w diecie Border Collie powinny się znaleźć naturalne warzywa i niektóre owoce. Aby optymalnie zaopatrzyć psa w substancje odżywcze, zaleca się również podawanie mu olejów, które zawierają kwasy tłuszczowe omega-3, na przykład oleju z łososia. Surowe jajko wpłynie z kolei korzystnie na wygląd sierści Collie. Od czasu do czasu psu tej rasy podawać można kości, co wspierać będzie zdrowie jego zębów. Należy przy tym pamiętać, by były to kości bezpieczne, które nie spowodują zagrażających życiu zwierzęcia zranień w przewodzie pokarmowym.
Zbilansowana dieta, umiejętna i regularna pielęgnacja oraz troska o kondycję fizyczną i umysłową to podstawy dla zdrowego i szczęśliwego życia każdego psa. Utrzymanie, które odpowiada istocie Border Collies, stanowi duże wyzwanie. Ograniczona przestrzeń, właściciel, który poświęca psu zbyt mało czasu i zaniedbuje jego potrzeby fizyczne i psychiczne, doprowadzą z całą pewnością do problemów wychowawczych. Border Collie zdecydowanie nie jest psem, z którym można uprawiać troszeczkę sporu, i który dopasuje się do warunków. Ten pies pasterski łaknie pracy i odpowiedzialnych zadań – nawet, jeśli trzymany jest jako pies rodzinny.
Jeśli stwierdzisz, że jesteś w stanie podołać wymaganiom psa rasy Border Collie i poświęcić mu odpowiednio dużo swojego czasu, oraz dysponujesz dostateczną wiedzą i doświadczeniem w zakresie wychowania psa, zyskasz sobie z całą pewnością wiernego, inteligentnego i żywiołowego kompana, który będzie u Twojego boku nie tylko w dobrej formie fizycznej, ale i psychicznej.
Zapraszamy do lektury artykułu „Adopcja szczeniaczka: Wskazówki i podstawowe wyposażenie”!
