© creativenature.nl / stock.adobe.com
Fascynujące nocne marki: Nietoperze to jedyne ssaki, które potrafią latać.
O nietoperzach często mówi się, że są krwiopijcami lub nosicielami rozmaitych chorób – zwierząt tych nie można jednak zredukować jedynie do tych dwóch określeń. O tym, co stanowi o ich wyjątkowości dowiesz się z lektury poniższego tekstu.
| Nazwa: | nietoperz (Microchiroptera) |
| Wielkość: | 3 do 14 centymetrów |
| Waga: | 2 do 200 gramów |
| Długość życia: | do 30 lat |
| Sen zimowy: | tak |
| Rytm dobowy: | aktywne nocą |
| Pożywienie: | głównie owady; niektóre gatunku żywią się również niewielkimi kręgowcami, owocami, nektarem lub krwią |
| Występowanie: | na całym świecie |
| Hodowla: | zabroniona ze względu na ochronę gatunkową |
Nietoperz wyróżnia się wyjątkowym wyglądem – szpiczastymi uszami i zębami oraz błoną skórną łączącą palce (patagium), dzięki której nietoperze potrafią latać i tym samym są jedynymi ssakami posiadającymi tę umiejętność.
Ich sierść jest najczęściej brązowawa lub czarna, nieco jaśniejsza na brzuchu niż na grzbiecie.
Ostateczna wielkość danego osobnika zależy od gatunku, do którego należy.
Najmniejszym znanym gatunkiem nietoperza jest świnionos malutki. Dorasta do zaledwie dwóch centymetrów i waży nie więcej niż dwa gramy.
Jego przeciwieństwem jest dusznik australijski, będący największym gatunkiem nietoperzy na świecie. Długość jego ciała wynosi 14 centymetrów, a waga około 200 gramów.
Dla laików odróżnienie samców od samic na pierwszy rzut oka nie jest takie proste. Istnieje jednak kilka cech charakterystycznych, które pozwalają na określenie ich płci:
Nietoperze zamieszkują niemal cały świat. Obecnie znanych jest prawie tysiąc różnych gatunków – około 13% wszystkich znanych gatunków ssaków. Ze względu na ich mnogość, biolodzy dzielą je na siedem nadrodzin.
Do najbardziej znanych należą molosowate, mroczkowate i podkowcowate.
© belizar / stock.adobe.com
Nietoperze są aktywne nocą i wówczas wyruszają na poszukiwanie pożywienia. W ciągu dnia przebywają w opuszczonych jaskiniach lub szczelinach. Na swoje kryjówki ssaki te często wybierają również strychy i stodoły.
To, czy nietoperze żyją w grupach czy samotnie zależy od gatunku. Jednak jedno jest wspólne dla wszystkich: Zapadają w sen zimowy. W okresie hibernacji ich metabolizm zwalnia, aby zaoszczędzić energię podczas zimnej pory roku.
Nietoperze potrafią doskonale polować w locie, co zawdzięczają przede wszystkim swojemu systemowi echolokacji. Wykorzystują one fale ultradźwiękowe do orientacji w przestrzeni, dzięki czemu nawet pomimo swojego słabego wzroku są w stanie „widzieć” w ciemności.
Warto wiedzieć: Częstotliwość fal ultradźwiękowych wykorzystywanych przez nietoperze jest wysoka i dlatego nie jest odbierana przez człowieka.
Chociaż zwierzęta te słabo widzą, ich zmysł słuchu jest bardzo wyczulony. To właśnie niemu nietoperze zawdzięczają możliwość odbierania sygnałów w ramach echolokacji. Dzięki zjawisku echa akustycznego są w stanie oszacować wielkość i odległość w jakiej znajduje się ich ofiara czy inny obiekt.
Charakterystyczny dla tych ssaków jest również sposób spania. W przeciwieństwie do większości zwierząt, śpią one z głową w dół, co umożliwiają im ich skierowane do tyłu stopy.
Wyjątkowy jest również sam mechanizm w ich obrębie – pod wpływem ciężaru ścięgna palców automatycznie zaciskają palce, co sprawia, że mogą one jednocześnie spać i utrzymywać wiszącą pozycję.
© Jiri Prochazka / stock.adobe.com
Podstawą diety nietoperzy są owady, których podczas nocnego żerowania zjadają kilka tysięcy – głównie komarów i pająków.
Niektóre gatunki gustują również w niewielkich kręgowcach, inne z kolei w nektarze i owocach.
Nietoperze często uważane są za niebezpiecznych krwiopijców, co zawdzięczają w dużej mierze opowieściom o wampirach.
W rzeczywistości istnieją tylko trzy gatunki nietoperzy mające taki zwyczaj – żyją one w Ameryce Środkowej i Południowej. Tak zwane wampiry (Desmodontinae) żywią się co prawda krwią bydła, ale spożywają ją w niewielkich ilościach, a ich ugryzienie porównywalne jest do ukąszenia komara. Nietoperz bowiem także wydziela pewien rodzaj środka znieczulającego.
Nietoperze żyją długo, bo nierzadko aż 30 lat. Wiek osiągany przez nietoperza zależy od różnych czynników, takich jak chociażby gatunek czy obszar występowania.
Ugryzienie nietoperza stanowi dla ludzi pewne niebezpieczeństwo. Bolesna rana to nie wszystko. Zwierzęta te przenoszą mogące stanowić zagrożenie dla życia patogeny, np. wirusa wścieklizny. Chociaż w Europie ryzyko to jest niewielkie, na innych kontynentach (np. w Ameryce) znacznie rośnie.
W okresie rozrodczym, by wzbudzić zainteresowanie samic, samce gryzą je w kark. Gdy dojdzie do kopulacji, jajeczka nie zostają zapłodnione. Dzieje się to dopiero podczas snu zimowego, czyli wiosną.
Ciąża u nietoperzy trwa od ok. 40 do 70 dni. Jej długość zależy od danego gatunku oraz dostępności pożywienia.
Z reguły w jednym miocie na świat przychodzi jedno młode, którym przez kolejne sześć do ośmiu tygodni opiekują się wspólnie wszystkie matki. Po tym okresie potomstwo staje się samodzielne.
Nietoperze występują we wszystkich zakątkach świata oprócz Arktyki i Antarktydy.
Zamieszkują drzewa i budynki. Niektóre gatunki można spotkać więc na obszarach miejskich, inne preferują lasy i ogrody.
Niestety wiele gatunków tych ssaków jest zagrożonych wymarciem, za co odpowiedzialny jest głównie człowiek.
Nietoperze tracą swoje siedliska na przykład w wyniku wylesiania i postępującej zabudowy, ale intensywne działania rolnicze również przyczyniają się do spadku ich populacji. Stosowane w rolnictwie insektycydy i pestycydy pozbawiają je bowiem pożywienia.
Nie. Nietoperze to dzikie zwierzęta i w większości regionów, w tym również w Polsce, podlegają ścisłej ochronie gatunkowej.
Trzymanie nietoperzy w niewoli jest absolutnie niewłaściwe i stoi w sprzeczności z warunkami ich dobrostanu. Tylko w naturze nietoperze mogą żyć w zgodzie ze swoimi potrzebami. Mają też ważną rolę do wypełnienia – zjadając owady, przyczyniają się do zachowania równowagi w przyrodzie.
Zabieranie nietoperza z jego naturalnego środowiska jest bezwzględnie zabronione. Jedynym odstępstwem od tej zasady są ranne lub leżące nieruchomo na ziemi zwierzęta.
W takiej sytuacji należy niezwłocznie skontaktować się ze specjalistą, który poinstruuje nas, jak się zachować i co zrobić z takim osobnikiem.
Wskazówka: Nie dotykajmy nietoperza gołymi rękami – zawsze załóżmy rękawiczki i zabezpieczmy skrzydła zwierzęcia (np. ręcznikiem). Jego ugryzienie może skończyć się zakażeniem!
Wszechstronne wykształcenie weterynaryjne uzyskała na Uniwersytecie Justusa Liebiga w Gießen (Justus-Liebig-Universität Gießen). Zdobyła tam doświadczenie w różnych dziedzinach, takich jak medycyna małych, dużych i egzotycznych zwierząt, a także farmakologia, patologia i higiena żywności. Obecnie udziela się jako autorka, pracuje także nad własną rozprawą naukową. Jej celem jest polepszenie ochrony zwierząt przed chorobami wywoływanymi przez patogeny bakteryjne. Oprócz naukowej wiedzy weterynaryjnej, jako szczęśliwa opiekunka psa, dzieli się także własnymi doświadczeniami. Dzięki temu potrafi jeszcze lepiej zrozumieć i wyjaśnić obawy i problemy, jak również powtarzające się pytania opiekunów dotyczące zachowania i zdrowia ich zwierząt domowych.
