© Piotr Krzeslak / stock.adobe.com
Jeże znane są ze swoich kolców.
Jego szpiczaste kolce sprawiają, że nie sposób pomylić go z żadnym innym zwierzęciem. Do czego tak naprawdę służą jeżowi kolce i czy można go trzymać jako zwierzę domowe dowiesz się w poniższym artykule.
| Nazwa: | jeż (Erinaceidae) |
| Wielkość: | w zależności od gatunku, do 28 centymetrów |
| Waga: | w zależności od gatunku, do 1500 gramów |
| Długość życia: | dwa do ośmiu lat (na wolności), osiem lat (w niewoli) |
| Sen zimowy: | od połowy listopada do początku kwietnia (gatunki z Europy Zachodniej i Środkowej) |
| Pokarm: | owady, karma dla kotów na czas zimowania |
| Pochodzenie: | Azja Wschodnia i Południowo-Wschodnia (gołyszki), Afryka, Azja i Europa (jeże) |
| Warunki utrzymania: | dzikie zwierzę, możliwa hodowla wyłącznie jeża afrykańskiego białobrzuchego |
Na całym świecie istnieje ponad 20 różnych gatunków tego niewielkiego ssaka. Najmniejszym z nich jest gołyszek, ważący zaledwie od 20 do 80 gramów.
Największym z kolei jest jeż zachodni, którego waga dochodzi do dwóch kilogramów. Waga jeży zależy także od wieku i pory roku.
Cechy zewnętrzne, np. długość ogona, mogą być różne w zależności od gatunku. Jako tak zwane stopochody, jeże, podobnie jak ludzie, stawiają na podłożu całe stopy – w przeciwieństwie chociażby do psów, które stąpają na palcach. Poza tym, ich przednie nóżki są krótsze od tylnych.
Biolodzy dzielą jeżowate na jeże i gołyszki, które obejmują różne gatunki:
Jak sama nazwa wskazuje, grzbiet i boki jeży (Erinaceinae) porasta do 8000 szpiczastych kolców. Składają się one ze zrogowaciałych, pustych w środku włosów, a u ich nasady znajduje się mięsień przywłosowy (Musculus arrector pili).
Jeśli jeż poczuje się zagrożony, zwija się w kłębek i dzięki silnym mięśniom prostuje kolce w celu samoobrony.
Przykłady:
W przeciwieństwie do jeży, gołyszki (Galericinae, Hylomyinae) nie mają kolców, dlatego z wyglądu przypominają szczury lub myszy. Ich jedyną możliwością obrony w przypadku niebezpieczeństwa jest więc ucieczka.
Przykłady:
Ponieważ wzrok jeży nie należy do najostrzejszych, w terenie orientują się głównie za pomocą zmysłu smaku. W tym celu natura wyposażyła podniebienie jeży w specjalny narząd, nazwany na cześć duńskiego chirurga Ludwiga Levina Jacobsona narządem Jacobsona (Organum vomeronasale).
Kiedy jeż natknie się na nieznany przedmiot i nie wie, czy jest jadalny, zaczyna go skubać. Mlaszcze i chrząka, tworząc pienistą ślinę. Za sprawą żucia ślina trafia do narządu Jacobsona, który pozwala zidentyfikować obiekt po zapachu i smaku.
Ten narząd zmysłu pomaga więc jeżowi rozróżnić swoje potencjalne ofiary od przedmiotów, takich jak na przykład drewno.
© Rico / stock.adobe.com
Jeże to aktywni nocą samotnicy, szukający pożywienia w ciemności i nierzadko pokonujący w tym celu znaczne odległości. Jednak pomimo tego, że są dość małe, podczas nocnych wędrówek dają o sobie znać, wydając hałaśliwe dźwięki.
Można je usłyszeć nocą w ogrodzie, gdy szukają pożywienia w zaroślach, a gdy tylko znajdą coś smacznego, odgłosy te zmieniają się w głośne mlaskanie.
Wyjątkowo głośne dźwięki jeże wydają również wtedy, gdy spotykają innych przedstawicieli gatunku. Z reguły takie spotkania kończą się albo zalotami albo ostrą kłótnią.
Chociaż jeże są dzikimi zwierzętami, przy dużej dawce cierpliwości i uwagi pozwalają się dotykać człowiekowi. Dotyczy to zwłaszcza jeża afrykańskiego białobrzuchego.
Nie oznacza to jednak, że oswajanie jeży jest dla nich dobre.
© Ryzhkov Oleksandr / stock.adobe.com
Jeże to dzikie zwierzęta, dlatego trzymanie ich jako zwierzęta domowe jest w wielu krajach zabronione. Poza tym, jeże są pod ochroną. Jedynym wyjątkiem jest wspomniany już jeż afrykański białobrzuchy.
Chociaż jeże są coraz częstszymi bohaterami zdjęć i filmów umieszczanych w mediach społecznościowych, nie można zapominać, że nigdy nie będą zwierzętami domowymi. Można ewentualnie przezimować w domu słabe czy ranne jeże, ale również w takim wypadku należy przestrzegać kilku zasad, aby zapewnić zwierzętom jak najbardziej odpowiednie dla nich warunki.
W nocy jeże udają się na poszukiwanie pożywienia, którym są głównie owady. Ilość i rodzaj pokarmu zależą jednak od warunków pogodowych i pory roku.
Oprócz chrząszczy i gąsienic, w ich jadłospisie znajdują się głównie robaki (np. skorki, dżdżownice), ale chętnie skuszą się również na nagie lub skorupowe ślimaki oraz słodkie owoce.
Żerując na terenach zamieszkałych przez człowieka, zwierzęta te chętnie podkradają również karmę dla kotów.
Na wolności jeże żyją średnio od dwóch do ośmiu lat. Pod opieką człowieka żyją około ośmiu lat.
Różnica ta wynika z faktu, że dzikie jeże w naturze zdane są tylko na siebie i nie otrzymują pomocy ze strony człowieka, chociażby w postaci leków. Dlatego często atakują je pasożyty, takie jak kleszcze czy przywry jelitowe.
W ciepłych miesiącach, słabym lub rannym zwierzętom zagrażają jaja masowo składane przez plujkowate (muchówki) w ich kolcach. Jeśli wylegną się z nich larwy i wnikną głębiej w organizm jeża, szybko staje się to dla niego śmiertelne.
Jeże osiągają dojrzałość płciową w wieku od sześciu do dwunastu miesięcy, a okres godowy przypada między kwietniem a sierpniem. Podczas gdy w zimniejszych regionach możliwy jest jeden miot rocznie, na cieplejszym obszarach jeże mogą wydawać na świat młode dwa razy do roku.
Ciąża u jeży trwa od 30 do 48 dni, po czym samiczka rodzi od jednego do jedenastu nagich młodych. W przypadku gatunków europejskich miot obejmuje od czterech do pięciu jeżyków.
Tuż po urodzeniu młode są całkowicie zdane na pomoc i mleko matki – są jeszcze ślepe i słabe. W tym czasie ich kolce są jeszcze bardzo miękkie, dzięki czemu nie ranią matki podczas porodu.
Dopiero po dwunastu do dwudziestu czterech dniach jeżyki otwierają oczy. Przez kolejne sześć do ośmiu tygodni nie są już tak bardzo zależne od matki i wykształcają twarde kolce.
© jonnysek / stock.adobe.com
Jeże występują niemal w każdym zakątku świata, a ich siedliska zależą od gatunku. Podczas gdy gołyszki zamieszkują przede wszystkim obszar Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej, jeże można spotkać w Afryce, Azji i Europie.
Chociaż żyją również na terenach miejskich parków, zwierzęta te najlepiej czują się wśród wiejskich krzewów i zarośli.
Człowiek coraz bardziej ingeruje w siedliska dzikich zwierząt na całym świecie, również te zamieszkiwane przez jeże. Wraz z betonowaniem ziemi i budową domów, naturalne środowisko jeży coraz bardziej się kurczy, co pozbawia je przestrzeni do życia.
W wyniku rozpylania środków owadobójczych w ogrodach, ludzie dodatkowo utrudniają tym małym ssakom znalezienie pożywienia, co w niektórych regionach prowadzi do znacznego spadku ich populacji.
W Europie, w okresie od listopada do marca jeże zapadają w sen zimowy, by móc przetrwać ten na ogół pozbawiony pożywienia czas. Aby jednak dotrwać do wiosny, jeże muszą ważyć od 500 do 600 gramów.
Jak pomóc jeżom przetrwać zimę i jak postępować z osłabionymi zwierzętami dowiesz się z lektury przygotowanego przez nas artykułu: 10 wskazówek, jak pomóc dzikim jeżom.
Wszechstronne wykształcenie weterynaryjne uzyskała na Uniwersytecie Justusa Liebiga w Gießen (Justus-Liebig-Universität Gießen). Zdobyła tam doświadczenie w różnych dziedzinach, takich jak medycyna małych, dużych i egzotycznych zwierząt, a także farmakologia, patologia i higiena żywności. Obecnie udziela się jako autorka, pracuje także nad własną rozprawą naukową. Jej celem jest polepszenie ochrony zwierząt przed chorobami wywoływanymi przez patogeny bakteryjne. Oprócz naukowej wiedzy weterynaryjnej, jako szczęśliwa opiekunka psa, dzieli się także własnymi doświadczeniami. Dzięki temu potrafi jeszcze lepiej zrozumieć i wyjaśnić obawy i problemy, jak również powtarzające się pytania opiekunów dotyczące zachowania i zdrowia ich zwierząt domowych.
