© Friedrich Hartl / stock.adobe.com
Żbika europejskiego trudno odróżnić od kota domowego.
Jeszcze w XIX wieku żbik europejski był uważany za zwierzę prawie wymarłe. Jednak po wdrożeniu szeroko zakrojonych działań ochronnych udało się go ocalić. Te płochliwe koty to dzikie zwierzęta, które nie nadają się na zwierzęta domowe.
| Metryczka: | Samotnie żyjący dziki kot, pochodzący z Europy, zagrożony wyginięciem i podlegający ścisłej ochronie. |
| Wielkość: | 46–58 cm |
| Waga: | do 4 kg kotki, do 7,5 kg koty |
| Średnia długość życia: | 7–10 lat, pod opieką człowieka 15 lat |
| Usposobienie: | płochliwy, samotnie żyjący |
| Sierść: | krótka, gruba, krzaczasta |
| Kolor sierści: | burożółta do ciemnoszarej, pręgowana |
| Trudność w wychowaniu: | nienadający się do udomowienia |
| Pochodzenie: | Europa |
Żbik europejski jest łudząco podobny do kota domowego – wielkość czaszki, waga i długość ogona praktycznie się nie różnią. Pewne różnice jednak występują: Żbik europejski ma mocniejszą budowę i bujnie owłosiony ogon, który w przeciwieństwie do kota domowego nie jest szpiczasty, a tempo zakończony. W przypadku zagrożenia sierść na ogonie jeży się, co wygląda dość zjawiskowo.
Żbik europejski szuka swoich ofiar w runie leśnym, stąd też musi się dobrze kamuflować. Pręgowana sierść występuje w nierzucających się w oczy barwach: Kremowobrązowej, czerwonoszarej i srebrzystej. Na grzbiecie żbik ma charakterystyczną czarną pręgę, która sięga aż do nasady ogona.
Pręgi występują również na jego puszystym ogonie. Ważna cecha charakterystyczna: Końcówka ogona żbika europejskiego jest zawsze czarna, a pod brodą u każdego osobnika znajdziemy jasną łatkę.
Zdziczały kot domowy? Chociaż żbik europejski wygląda bardzo podobnie do naszego domowego mruczka, nie jest on odmianą kota domowego, a odrębnym, nieudomowionym gatunkiem.
Samce żbika europejskiego osiągają długość od 55 do 65 centymetrów, a ich ogon mierzy średnio 30 centymetrów. Ich waga waha się od 3,8 do 7,5 kilogramów, mogą więc być całkiem potężne jak na kota. Kotki natomiast są nieco mniejsze – długość ich ciała waha się od 47 do 57 centymetrów, a waga wynosi około 4 kilogramów.
Na wolności żbik europejski żyje średnio od 7 do 10 lat. W rezerwatach lub ogrodach zoologicznych, długość jego życia może zwiększyć się nawet do 15 lat.
© Michael / stock.adobe.com
Żbiki europejskie preferują duże i mało uczęszczane lasy liściaste lub mieszane, które można spotkać chociażby w Szkocji, Hiszpanii, Portugalii i na Bałkanach. Występują również w Polsce, a także u naszych zachodnich sąsiadów, ale niestety ich siedliska stają się coraz mniejsze. Szacuje się, że dzięki licznym programom ochronnych, aktualnie w Niemczech żyje około 8.000 przedstawicieli tego gatunku, w Polsce ich liczebność jest niższa i wynosi około 200 osobników.
Te dzikie koty żyją w lasach i na ich skraju. Szukają schronienia wśród drzew, ale jeśli uznają, że nic im nie zagraża, wyruszają także na pobliskie otwarte przestrzenie.
Żbik europejski to dzikie zwierzę i zupełnie nie nadaje się do trzymania w domu. Nawet ci przedstawiciele gatunku, którzy zostali wychowani przez ludzi pozostają dzicy i nie pozwalają się oswoić.
Ze względu na bliskie pokrewieństwo, ich krzyżowanie z kotem domowym jest w zasadzie możliwe, ale przeprowadzone w Niemczech badania wykazały, że to się praktycznie nie zdarza. Wydaje się, że dzikie koty trzymają się z dala od swoich udomowionych krewnych.
Na wolności trudno jest spotkać żbika. Ma on bowiem bardzo wyczulone zmysły, potrafi wcześnie dostrzec człowieka i unika bezpośredniego kontaktu. Dlatego prawie nigdy nie spotkamy go na uczęszczanych szlakach. Aby go wypatrzyć w jego naturalnym środowisku, trzeba mieć bardzo dużo cierpliwości lub wykorzystać w tym celu kamery do obserwacji dzikich zwierząt. Żbiki nie mają nic przeciwko nim i nie wywołują one u nich odruchu ucieczki.
Mądre dzikie koty Mózg żbika europejskiego jest większy niż mózg kota domowego. Biolodzy zakładają więc, że jego inteligencja i zdolności umysłowe są również odpowiednio większe.
Podobnie jak nasze koty domowe, żbiki skradają się niepostrzeżenie do swojej ofiary, by następnie dopaść ją jednym skokiem. Ich zdobycz ginie od szybkiego i silnego ugryzienia w kark.
Ich ostry, drapieżny zgryz i osiemnaście długich i bardzo ostrych pazurów sprawiają, że w stosunku do swoich rozmiarów są wyjątkowo defensywne. Ich wyostrzone zmysły dostarczają im dodatkowo wszelkich informacji, których potrzebują do polowania, co czyni je wzorcowymi wręcz drapieżnikami.
Wielkość terytorium tego kota zależy od dostępności pożywienia. Na obszarach, gdzie występuje optymalna ilość zdobyczy, kotu wystarczą 2 do 3 kilometrów kwadratowych, aby wyżywić siebie i swoje potomstwo.
Z kolei na terenach, gdzie potencjalnych ofiar jest mniej, terytorium może szybko zwiększyć się nawet do 10 kilometrów kwadratowych, co jednak oznacza, że zwierzęta muszą włożyć dużo więcej wysiłku i przemierzyć większą odległość, aby zdobyć pożywienie.
Koty zazwyczaj polują na większych terytoriach niż kotki, co ma związek przede wszystkim z roszczeniem sobie praw do terytorium w stosunku do innych przedstawicieli gatunku. Żbik europejski to samotnik – swoje terytorium przemierza w pojedynkę.
Jadłospis żbika europejskiego różni się w zależności od tego, co jest dostępne na danym terenie, ale główną pozycją w jego menu są myszy i szczury. Poza tym, w Europie żbik nie pogardzi jaszczurkami, ptakami, żabami czy owadami, a w Szkocji żywi się głównie królikami. W sytuacjach podbramkowych może skusić się także na padlinę czy młode zwierzęta. Ponieważ jest mięsożercą z krwi i kości, z zasady nie interesują go rośliny.
Okres rozrodczy tego dzikiego kota rozpoczyna się w styczniu i osiąga szczyt w drugiej połowie lutego. Ciąża trwa od 63 do 69 dni i kończy się narodzinami dwóch do czterech młodych, które przez pierwsze tygodnie są zdane całkowicie na kocią mamę, która w późniejszym okresie przynosi im myszy i inne zdobycze. W miesiącach letnich kotka uczy młode samodzielnego polowania.
Większość miotów żbika europejskiego przychodzi na świat w kwietniu, ale jeśli wiele młodych umrze podczas porodu, czasami zdarza się, że drugi miot rodzi się jesienią.
W przeszłości sytuacja żbika europejskiego była bardzo nieciekawa. Pod koniec XIX wieku, na wielu obszarach Europy uznano go za wymarłego, co było skutkiem niekontrolowanych polowań. Dzisiaj jego położenie jest dużo lepsze: Trwający cały rok okres ochronny i konsekwentna odbudowa populacji doprowadziły do jej relatywnej stabilizacji.
Obecnie największe zagrożenie stanowi dla niego zawłaszczanie coraz większych terenów przez człowieka. Powiększające się obszary osadnicze niszczą naturalne siedliska tego dzikiego kota i wymuszają na nim wycofanie się z powrotem do spokojnych, pierwotnych obszarów leśnych. W Europie żbik europejski niezmiennie należy do ściśle chronionych gatunków. W Polsce umieszczony został w dwóch kolejnych wydaniach Polskiej czerwonej księgi zwierząt.
Żbik europejski nie jest i nigdy nie będzie zwierzęciem domowym. Nie można go oswoić i podlega ścisłej ochronie, dlatego jego trzymanie i zakup przez osoby prywatne nie są możliwe. Żbiki są bardzo płochliwe i niełatwo je spotkać na wolności. Jeśli jednak zależy Ci na ujrzeniu tego niecodziennego widoku, odwiedź park dzikich zwierząt lub obejrzyj nagrania zarejestrowane przez kamery umieszczone na ich terytorium.
Już jako dziecko wolała przytulać się do swojego kota perskiego niż pluszowego misia. Jak nieco podrosła, tak długo prosiła rodziców o własnego konia, aż jej ulegli i pozwolili kupić swojego wierzchowca. Dzięki zwierzętom przeżyła wiele wspaniałych chwil i pomimo tego, że życie ze zwierzętami nie zawsze jest łatwe, nie wyobraża sobie nie mieć ich u swojego boku – jak twierdzi, dotykają takich obszarów jej duszy, do których nikt inny nie ma dostępu. Ten ich wspaniały czar odczuwa także, gdy o nich pisze i ma nadzieję, że choć trochę tej magii odczuwa się podczas czytania przygotowanych przez nią artykułów.
