© PicsArt / stock.adobe.com
Kot kartuski to jedna z najchętniej wybieranych ras w Europie. Choć były momenty, gdy rasa była bliska wyginięcia, a jej nazwę odnoszono w przeszłości do innych ras, udało się jej przetrwać, a jej przedstawiciele cieszą do dziś miłośników na całym świecie.
Wszyscy kojarzą te łagodne koty o niebiesko-szarym futrze i złotych oczach. Koty właśnie tej rasy pojawiają się w popularnych reklamach karm marki Sheba. Koty te znane są pod dwiema nazwami: Chartreux oraz koty kartuskie. Ta druga nazwa wprowadza nieco zamieszania, gdyż określenia tego używano także w odniesieniu do innych ras o szaro-niebieskim futrze, takich jak koty brytyjskie krótkowłose, niebieskie koty angora oraz właśnie koty rasy Chartreux.
Rasa Chartreux jest jedną z najstarszych znanych kocich ras. Ich historia zaczyna się przypuszczalnie na terenach dzisiejszej Syrii lub na terenach górskich pomiędzy Turcją, a Iranem. Ze względu na unikalny kolor, teksturę i miękkość, futro kartuzów było przedmiotem handlu i prawdopodobnie z tego powodu koty te trafiły z Bliskiego Wschodu do Francji. Historia współczesnej hodowli rozpoczyna się na wyspach bretońskich w 1925 roku. Wtedy to rodzeństwo Léger zapoczątkowało hodowlę z pomocą miejscowych, na wpół dzikich szaro-niebieskich kotów. W 1931 roku kartuzy zostały po raz pierwszy wystawione na międzynarodowej wystawie kotów „Mignonne de Guerveur“.
Wspomniane już, na wpół dzikie koty z bretońskich wysp ukształtowały wygląd dzisiejszych kotów kartuskich. Mają one dobrze zbudowane, umięśnione ciało, z dobrze ukształtowanym, ostro zarysowanym pyskiem i głową o trapezowym kształcie, szerszą u podstawy i węższą w linii czoła. Szczególnego wyrazu nadają im „policzki”, które sprawiają wrażenie, jakby okalały głowę, tworząc pewnego rodzaju charakterystyczny kołnierz. Można w ten sposób rozróżniać samice od kocurów, gdyż żuchwa u kocurów jest mocniej zarysowana. Ich proste uszy są osadzone wysoko i dość blisko siebie. Mają mocną, szeroką klatkę piersiową oraz dobrze umięśnione, średniej długości nogi, opierające się na dużych, szerokich łapach. Natomiast to, co szczególnie wyróżnia koty Chartreux, to ich intensywne oczy, których barwa może mieć odcień od żółtego po miedziany. Charakterystyczne jest też ich szaro-niebieskie, krótkie i gęste futro, które dzięki grubej warstwie podszerstka, nadaje mu wygląd lekkiej wełny!
Szaro-niebieska sierść kotów kartuskich powstała poprzez recesywny gen czarnego koloru sierści, który powoduje rozjaśnienie barwy z czarnej do niebieskiej. W przypadku innych ras kotów gen ten odpowiada za rozjaśnienie futra z rudego do kremowego oraz z brązowego do liliowego.
Pomimo podobnego ubarwienia do kotów rosyjskich i brytyjskich niebieskich, koty kartuskie powinny znacząco się od nich różnić. Krzyżowanie tych ras między sobą jest niepożądane.
Koty Chartreux uważane są za jedne z najinteligentniejszych oraz bardzo przyjaznych w stosunku do ludzi kotów. We Francji mówi się o nich często jako o kocim odpowiedniku psów, właśnie ze względu na ich charakter, przywiązanie do człowieka, zamiłowanie do długich pieszczot, a nawet… umiejętność aportowania! Koty tej rasy bezwarunkowo podporządkowują się swojemu właścicielowi, szybko przystosowują się do nowego otoczenia i lubią harmonię. Uchodzą także za koty raczej bezproblemowe, a ich charakter świetnie oddaje ich „uśmiechnięty” pyszczek. Pogodność jest zauważalna także w ich głosie – w przeciwieństwie do raczej głośnych kotów orientalnych, miauczenie kartuzów jest zdecydowanie cichsze i spokojniejsze.
Kartuzy są spokojne, towarzyskie i nieagresywne. Dobrze przystosowują się do życia w mieszkaniu, ale nie odmówią spędzenia czasu w ogrodzie lub na zabezpieczonym wybiegu. Ich krótka, gęsta sierść nie kołtuni się i jest łatwa w utrzymaniu. Jest to dużą zaletą, szczególnie w przypadku kotów wychodzących, które uwielbiają biegać i chować się w zaroślach.
Koty trzymane wyłącznie w domu także powinny mieć możliwość rozładowania swojej energii. Należy zapewnić kotu miejsca do wypoczynku, wspinaczki, drapania i potencjalne kryjówki. Wszystkie te funkcje spełnia np. wysoki drapak, który pozwala oszczędzić sporo miejsca przy małej powierzchni mieszkania. Jednak przy odrobinie fantazji nie jest on niezbędny! Kreatywnie ułożone regały książkowe mogą zamienić się w raj wspinaczkowy i punkty obserwacyjne, a poduszki ułożone na parapecie lub legowisko na grzejniku będą idealnym miejscem to wypoczynku i obserwacji.
Koty kartuskie pochodzą prawdopodobnie z terenów dzisiejszej Syrii, skąd przywędrowały do Francji szlakami handlowymi.
Podejrzewa się, że koty te były hodowane już w średniowieczu przez mnichów z Zakonu Kartuzów. Jednak choć dość łatwo wyobrazić sobie te szlachetne i majestatyczne koty w murach zakonu, to nie jest to obraz prawdziwy. Mnisi nie zajmowali się hodowlą kotów, ich zajęciem była natomiast produkcja likieru ziołowego o nazwie „Elixir de Vegetal de Chartreuse“. Niewykluczone jednak, że przyczynili się do popularyzacji znanej w XVI wieku we Francji wełny kartuskiej. Jak już wspomnieliśmy, koty kartuskie były w przeszłości cenione głównie za swoje piękne futro.
Historia współczesnej hodowli kartuzów zaczyna się na wyspach bretońskich. Tam rodzeństwo Léger, z pomocą miejscowych, półdzikich szaro-niebieskich kotów, rozpoczęło hodowlę pod nazwą „de Guerveur“. W czasie II wojny światowej liczba kotów w hodowli kartuzów znacząco spadła, dlatego, by ją utrzymać, zdecydowano się na krzyżówki, m.in. z kotami brytyjskimi krótkowłosymi. Obecnie standard rasy zakazuje tego typu krzyżówek. Fakt ten wyjaśnia jednak, skąd bierze się tak duże podobieństwo pomiędzy tymi dwiema rasami. Stawiając sprawy w tym świetle, nie jest więc zaskoczeniem fakt, iż na początku 1970 roku międzynarodowy związek FIFe zakwalifikował obie rasy jako jedną pod nazwą Chartreux. Późniejsze krzyżówki z persami doprowadziły jednak do powrotu pierwotnych cech kartuzów. Pozostała natomiast szaro-niebieska sierść.
Równolegle prowadzono hodowle pozostałych kotów Chartreux o pierwotnych cechach we Francji i w krajach Beneluxu. W 1977 roku FIFe przywróciła rasie odrębny status, uznając ją jako samodzielną rasę z odrębnym standardem. Od tej zmiany, jako koty kartuskie mogły być określane jedynie koty Chartreux. Mimo to koty brytyjskie krótkowłose o niebieskim futrze nadal określano czasami tą samą nazwą, co oczywiście wprowadza duże zamieszanie. Wyjaśniamy – zgodnie z oficjalnym standardem koty kartuskie podlegają rasie Chartreux.
Jak w przypadku każdej innej rasy, tak samo poszukując kota kartuskiego należy ufać jedynie profesjonalnym, zarejestrowanym hodowcom. Radzimy unikać ogłoszeń o sprzedaży kotów „bez papierów”, po niższej cenie. Pomimo wyższej ceny, zakup kota od hodowcy ma wiele zalet.
Profesjonalni hodowcy przykładają dużą wagę do właściwego parowania zwierząt, by jak najbardziej zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób dziedzicznych. Przestrzegają oni także okresu 12 tygodni, w którym kocięta muszą pozostać przy kociej mamie, by mieć czas na spokojny rozwój i naukę wszystkiego, co istotne dla długiego i zdrowego kociego życia. Hodowcy ci dbają także, by kotka była pokrywana nie więcej niż raz do roku, by miała czas na niezbędny wypoczynek pomiędzy miotami. Kocięta, zanim będą mogły zostać zabrane do nowych domów, są szczepione, odrobaczane i szczegółowo badane przez weterynarza. Hodowca powinien być w stanie okazać wyniki badań medycznych kociąt i ich rodziców.
Hodowla zwierząt to drogie i wymagające hobby, co odbija się na cenie kociąt. Osoby, którym zależy na tym, by ich kotek był odpowiednio zadbany, żywiony i wychowany, muszą być gotowe na wydatek od 2000 zł w górę. Za tę cenę otrzymuje się jednak prawdziwego kota Chartreux, który czaruje swoim uśmiechem i wzbogaca codzienność właściciela.
Odpowiedzialnie prowadzona hodowla to gwarancja zdrowia i prawidłowego rozwoju kotów. Dzięki niej koty Chartreux nie są podatne na choroby genetyczne. Niestety i przy tej zasadzie znajdzie się wyjątek: „izoerytroliza noworodków u kotów”. Inne nazwy tej przypadłości to FNI czy „syndrom słabnących kociąt” (ang. fading kitten syndrom). Ze względu na wysoką częstotliwość występowania grupy krwi B u kartuzów, parowanie kotki o grupie krwi B z kocurem o grupie krwi A lub AB powoduje zagrożenie wystąpienia FNI, wywołanego przez niezgodność grupy krwi matki i jej potomstwa. Grupa krwi matki (B) i kociąt (A) są niekompatybilne. Z mlekiem matki kocięta otrzymują przeciwciała niszczące ich własne czerwone krwinki, co prowadzi do niedokrwistości i może być śmiertelne dla młodych kociąt. Koty kartuskie wykazują najwyższe predyspozycje do FNI wśród kocich ras – aż 44% kociąt jest narażonych na dotknięcie tą chorobą.
Na szczęście, pomijając skłonność do FNI, kartuzy są w większości zdrowe i nienarażone na inne choroby, dzięki czemu także i ich pielęgnacja nie wymaga szczególnych poświęceń. Ze względu na swój spokojny charakter koty te mogą być zarówno trzymane w domu, jak i bez obaw wypuszczane na zewnątrz. Kartuzy żyją w zgodzie z innymi kotami, dziećmi, a nawet z psami. Nie powinny jednak być narażane na zbyt duży stres. Przystosują się też do życia bez kocich przyjaciół, jeśli tylko zapewni im się wystarczająco dużo kontaktu z człowiekiem.
Podstawowym warunkiem, aby zapewnić kotu długie i zdrowe życie, jest oczywiście odpowiednia gatunkowi i rasie pielęgnacja. Bardzo istotne jest zdrowe żywienie, a więc konkretniej dieta mięsna, dostarczająca wysokowartościowych protein. Nie zapominajmy o regularnych wizytach u weterynarza oraz o przeglądzie uzębienia. Kłom naszych podopiecznych także zagraża próchnica!
W przypadku kotów wychodzących należy szczególnie dbać o regularność wizyt u weterynarza m.in. w celu wykonania podstawowych szczepień i zabezpieczeniu przed pasożytami. Niezbędne są też szczepienia przeciwko wściekliźnie, nosówce i kociemu katarowi. Warto przemyśleć również szczepienie przeciwko białaczce w okresie dojrzewania kota. Szczepionka ta ma mniejszy sens w przypadku starszych kotów, które zdążyły już mieć kontakt z czynnikiem zakaźnym. Zalecenia w tej kwestii są na bieżąco aktualizowane zgodnie z najnowszą wiedzą weterynaryjną. Obecnie odchodzi się od corocznych szczepień na rzecz szczepień raz na 2-3 lata. Ważną kwestią jest oznakowanie naszego pupila. Nikomu nie życzymy tego strasznego doświadczenia, jakim jest zgubienie ukochanego mruczka, jednak i na taką ewentualność należy być przygotowanym. Sposobem na szybkie i łatwe odnalezienie zguby jest odpowiednie oznakowanie kota, poprzez tatuaż, zawieszkę lub wszczepiany podskórnie mikroczip oraz, już po oznakowaniu, rejestracja zwierzaka w bazie danych.
Obok odpowiedniego żywienia, opieki weterynaryjnej i pielęgnacji, istotne jest też otoczenie kartuza. Każdemu kotu, zwłaszcza temu trzymanemu w domu, potrzebna jest możliwość wspinaczki, skakania, zabawy, drapania, chowania się, obserwacji i wypoczynku. Ze względu na przywiązanie kartuzów do swoich właścicieli, ważne są dla nich pieszczoty i zabawy angażujące obie strony. Słynny „uśmiech” kotów kartuskich i ich miękka jak aksamit sierść niezmiennie pozyskuje sobie nowych miłośników!
Serdecznie życzymy wielu niezapomnianych chwil z ulubieńcem!
