© JAG IMAGES / stock.adobe.com
Tarpany najlepiej czują się w stadach z innymi końmi.
Tarpan to nazwa pierwotnego europejskiego dzikiego konia, który wymarł pod koniec XIX wieku. Dzisiejsze tarpany pochodzą z hodowli, mającej na celu odtworzenie rasy poprzez wyhodowanie zwierząt jak najbardziej przypominających przedstawicieli oryginalnej rasy. Pod względem charakteru dzisiejsze tarpany są jednak znacznie łagodniejsze i wykazują jedynie nieznaczne podobieństwo do wymarłego gatunku.
| W skrócie: | Pierwotny mały koń o dzikim wyglądzie i łagodnym, ale upartym usposobieniu |
| Wysokość w kłębie: | 130–145 cm |
| Umaszczenie: | głównie myszate |
| Typ: | mały koń |
| Pochodzenie: | Europa Środkowa |
| Przeznaczenie: | koń roboczy, rekreacyjny, pociągowy, wypasany na obszarach naturalnych |
Tarpany wyginęły w drugiej połowie XIX wieku. Nazwą tą określano europejskiego dzikiego konia, którego można było spotkać na obszarze rozciągającym się od Atlantyku po Rosję. Zwierzęta te swobodnie wędrowały przez lasy i stepy Europy, naturalnie łącząc się w stada.
Polowania i nieudane próby ich udomowienia drastycznie zdziesiątkowały ten gatunek już w średniowieczu. Zwierzęta w niewoli stawały się apatyczne, chorowały i umierały. Ostatni żyjący tarpan został zastrzelony w 1876 roku.
Tarpan jako zwierzę użytkowe? Niegdyś wykorzystywano tarpany jako konie juczne i robocze. Były także źródłem mięsa. Krzyżowano je z końmi domowymi, aby łagodzić ich dzikość – w ten sposób pula genów stawała się coraz bardziej wymieszana.
Dzisiejszy tarpan jest w rzeczywistości odtworzoną wersją tarpana i ściśle rzecz biorąc nie ma wiele wspólnego ze swoim wymarłym krewnym. Jego hodowla została zapoczątkowana w latach 30-tych XX wieku przez Heinza Hecka w ogrodzie zoologicznym Hellabrunn w Monachium. Również w Polsce hodowcy eksperymentowali z dzikimi kucami.
Na podstawie dostępnych ilustracji starali się wyhodować konia, który byłby możliwie jak najbardziej zbliżony pod względem wyglądu i zachowania do pierwotnego tarpana. Dzisiaj ponownie można spotkać dziko żyjące „tarpany”. W ich żyłach płynie krew koni Przewalskiego, koników polskich, dzikich koni z Dülmen oraz islandzkich, skandynawskich i polskich kuców.
© Wildpix imagery / stock.adobe.com
Dzisiejsze tarpany powstały w wyniku skrzyżowania różnych wytrzymałych ras koni. Dążąc do ich odtworzenia, starano się, aby miały dziki wygląd koni pierwotnych. Obecnie konie te prezentują idealny obraz dzikich kuców z charakterystyczną pręgą na grzbiecie i szorstką sierścią.
Dorastając do wysokości w kłębie sięgającej 130–145 centymetrów, tarpan zaliczany jest do małych koni – wielkością zbliżony jest do konia islandzkiego. Z wagą oscylującą w okolicach 250 kilogramów sprawia wrażenie kompaktowego, ale nie masywnego.
Średniej wielkości głowa jest ciężka, charakteryzuje się mocnymi ganaszami, niewielkimi uszami i garbonosym profilem. Szerokie czoło, silna szyja i okrągły, lekko opadający zad nadają tarpanowi typowego rysu dzikiego konia.
Wszystkie tarpany występują w myszatym umaszczeniu. W bardzo rzadkich przypadkach mogą być również karo-siwe srokate. Najczęściej ich maść obejmuje różne odcienie myszatej i gniadej, a grzywa i ogon oraz wszelkie znaczenia są zawsze kontrastowo ciemne.
Sierść jest nieco bardziej matowa i szorstka niż w przypadku innych kuców. Charakterystyczna jest klasyczna ciemna pręga, biegnąca przez cały grzbiet konia. Na kończynach znajdują się poziome paski, przypominające paski występujące u zebry, a pęciny porastają delikatne szczotki.
Tarpany to konie pierwotne. Każdy przedstawiciel tej rasy jest inny i samodzielnie myślący. Ich najbardziej charakterystyczną cechą jest upór, ze wszystkimi jego zaletami i wadami. Ich usposobienie może być także niezwykle ujmujące i przyjazne. Niemniej, warto pamiętać, że chcąc zrobić coś wbrew woli tarpana, niewiele wskóramy.
Przebywając z tarpanem, nie sposób nie zwrócić uwagi na jego ciekawość. Jest otwarty na nowości i chętny do eksplorowania. A kiedy coś mu się spodoba, natychmiast okazuje swój entuzjazm i zaangażowanie.
Na szczególną uwagę zasługuje jego mocna budowa, predysponująca go do pracy. Te wytrzymałe zwierzęta są dobrymi końmi roboczymi, mało wymagającymi i stabilnymi. Wrodzone opanowanie pomaga im zachować zimną krew nawet w najtrudniejszych sytuacjach, a spokój, którym emanują jest wręcz zaraźliwy.
Czy jazda na takim dzikim koniu jest w ogóle możliwa? Tak! Ich bystrość sprawia, że konie te nadają się nawet do użytkowania pod siodłem i powożenia. Są dobrymi obserwatorami i szybko uczą się wszelkich ćwiczeń i zadań. Aby jednak z „dzikiego” kuca stworzyć godnego zaufania konia wierzchowego, musimy uzbroić się w cierpliwość i nastawić się na intensywną pracę.
Ze względu na niewielkie rozmiary, spokój i cierpliwość, tarpany chętnie wykorzystywane są jako konie rekreacyjne dla dzieci. Ponieważ jednak bywają uparte, należy zawsze mieć oko na dziecko i konia, aby móc w porę podjąć interwencję i zachować kontrolę nad sytuacją.
Dla większości dorosłych o normalnej wadze tarpan nie będzie dobrym wyborem. Jest mały i nieprzystosowany do dźwigania ciężarów. Maksymalna waga jeźdźca nie powinna przekraczać 50–60 kilogramów.
Ponieważ tarpany nie są zbyt duże i mają prymitywny charakter, wykorzystywane są również do ochrony przyrody. Podobnie jak owce, pełnią rolę „naturalnych kosiarek”, utrzymując tereny zielone w należytym stanie.
Liczbę zwierząt należy wówczas dobierać tak, aby podaż pożywienia była największa latem i rekompensowała ograniczoną podaż w zimie. W ten sposób można całkowicie wyeliminować konieczność koszenia traw przez człowieka.
Tarpany mają w sobie dużo z dzikich koni. Trzymanie ich w boksach bez wybiegu na świeżym powietrzu byłoby dla nich torturą. Najlepszym sposobem ich utrzymania są niewielkie stada na obszernych, niezbyt tłustych pastwiskach, z zadaszonym schronieniem przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi. W ten sposób mogą zaspokoić swoją potrzebę ruchu i w razie potrzeby schronić się przed deszczem czy wiatrem.
Ważne: Jeśli nie chcemy trzymać całego stada tarpanów, zapewnijmy tarpanowi możliwość przyłączenia się do grupy koni innych ras. Trzymanie pojedynczo absolutnie nie wchodzi w grę.
Tarpany uważane są za niezwykle wytrzymałe. Nie są znane żadne typowe dla rasy choroby. Ponieważ z natury przystosowane są do ubogiej w składniki odżywcze diety, mają tendencję do przybierania na wadze latem, gdy są wypuszczane na tłuste pastwiska.
Podstawą jadłospisu tarpana powinna być bogata w błonnik trawa, siano i słoma. Najlepiej byłoby trzymać go na zewnątrz przez cały rok. Wówczas jego dieta będzie dostosowana do rytmu natury. Zimą konie będą żyły ze zgromadzonych wcześniej rezerw, tym samym tracąc nadmiar tłuszczu z okolicy brzucha.
Tarpany mają bardzo grubą i odporną na warunki atmosferyczne sierść, która zapewnia im ochronę przed silnym wiatrem i opadami, które wychładzają ich organizm i zwiększają ryzyko przeziębienia. Zbyt skrupulatna pielęgnacja sierści zaburzyłaby naturalną równowagę w ramach sierści i skóry. Jedynie w okresie linienia warto sięgnąć po szczotkę, aby przyspieszyć wymianę okrywy włosowej.
Podobnie jak wiele innych ras koni tarpan jest bardzo wrażliwy na wilgotne podłoże. Długotrwała wilgoć sprawia, że kopyta stają się miękkie, co może prowadzić do rozpadu ich struktury i sprzyjać rozwojowi infekcji grzybiczych lub bakteryjnych.
W przypadku podejrzenia takich infekcji należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem weterynarii. Dlatego bardzo ważne jest dbanie o to, aby konie nie przebywały na mokrym podłożu, a w razie wątpliwości wyłożenie go ściółką, na przykład słomą.
W Polsce będzie trudno znaleźć tarpana, ale za naszą zachodnią granicą w Niemczech istnieje garstka hodowców, specjalizujących się w tej rasie. Zdrowe, dobrze wyszkolone konie kosztują od 3.000 do 5.000 euro.
Ceny wybitnie wytrenowanych egzemplarzy są jeszcze wyższe. Podczas zakupu należy naturalnie zawsze zwrócić uwagę na kompletność dokumentacji linii hodowlanych i nienaganny stan zdrowia.
Tarpany to wyjątkowe i rzadko spotykane konie. Zanim zdecydujemy się na ich zakup, powinnyśmy już mieć pewne doświadczenie z końmi. Ich pierwotna natura i upartość sprawiają, że są to konie dla zaawansowanych jeźdźców. Jeśli jednak cenimy sobie wytrzymałość i inteligencję, i nie obawiamy się odrobiny dzikości, możemy rozważyć tarpana i wydobyć z niego to, co czyni go tak wyjątkowym.
Już jako dziecko wolała przytulać się do swojego kota perskiego niż pluszowego misia. Jak nieco podrosła, tak długo prosiła rodziców o własnego konia, aż jej ulegli i pozwolili kupić swojego wierzchowca. Dzięki zwierzętom przeżyła wiele wspaniałych chwil i pomimo tego, że życie ze zwierzętami nie zawsze jest łatwe, nie wyobraża sobie nie mieć ich u swojego boku – jak twierdzi, dotykają takich obszarów jej duszy, do których nikt inny nie ma dostępu. Ten ich wspaniały czar odczuwa także, gdy o nich pisze i ma nadzieję, że choć trochę tej magii odczuwa się podczas czytania przygotowanych przez nią artykułów.
