© Pantherius / stock.adobe.com
Europejski rak szlachetny (Astacus astacus) z rodziny rakowatych (Astacidae) to nasz rodzimy rodzaj raków zamieszkujący strumienie, rzeki i jeziora. Obecnie w naturze jest niestety rzadko spotykany. Można natomiast trzymać go w stawie ogrodowym. Dowiedz się więcej o warunkach utrzymania i pielęgnacji tego skorupiaka z lektury poniższego tekstu.
W Polsce występuje kilka gatunków raków – oprócz raka szlachetnego (Astacus astacus), spotkamy raka błotnego (Pontastacus leptodactylus Esch.), które są naszymi rodzimymi gatunkami, raka pręgowatego (Orconectes limosus Raf.), raka sygnałowego (Pacifastacus leniusculus Dana) oraz raka iluzjańskiego (Procambarus clarkii Girard), będące gatunkami inwzyjnymi.
Mierząc od czubka głowy do ogona, rak szlachetny może dorastać do długości 20 centymetrów i ważyć do 350 gramów. Na jego głowie znajdują się dwie pary czułków, a oczy rozmieszczone są na słupkach, co umożliwia mu obserwowanie otoczenia każdym okiem niezależnie. Posiada dwoje szczypiec, służących do chwytania zdobyczy i obrony.
Jest zazwyczaj ubarwiony czerwono-brązowo lub ciemnobrązowo, rzadziej występuje w kolorze niebieskim. Raki szlachetne mogą również dostosowywać swoje ubarwienie do otoczenia. Spody szczypiec oraz stawy mają głęboki czerwony kolor. Jest to najważniejsza cecha, odróżniająca raka szlachetnego od innych gatunków raków.
Samce raków można z łatwością odróżnić od samic, które są zazwyczaj mniejsze i mają mniejsze szczypce. Cechą pozwalającą na jednoznaczne określenie płci tych skorupiaków jest gonopodium – zewnętrzny narząd kopulacyjny samców. Aby go zobaczyć, raka należy obejrzeć od spodu. Są to przekształcone 2 pierwsze pary pleopodiów (wyrostków odwłoka).
U samic natomiast zamiast gonopodiów zauważymy dwa małe otwory na początku drugiej pary odnóży krocznych. Pod odwłokiem u samic znajduje się pięć odnóży pływnych – u samców jedynie trzy.
Raki szlachetne występują w prawie całej Europie, z wyjątkiem Irlandii, północnej Anglii i Półwyspu Iberyjskiego. Do XX wieku raki można było spotkać w wielu rzekach i strumieniach. Były one wówczas stałym elementem naszego codziennego menu, a dziś uważane są za wykwintny przysmak. Niestety w wyniku zawleczonej do Europy raczej dżumy większość populacji uległa zagładzie. Żywicielem i nosicielem patogenu odpowiedzialnego za tę chorobę jest rak amerykański, który został sprowadzony do Europy na początku XX wieku. Sam jest na nią odporny.
Ze względu na tę właśnie chorobę nie należy trzymać raków szlachetnych i amerykańskich w jednym zbiorniku. Racza dżuma może bowiem przenosić się za pośrednictwem wody, w której przebywają chore skorupiaki. Poza tym, z powodu zagrożenia dla raków europejskich, wypuszczanie raków amerykańskich do rodzimych wód jest zabronione.
Raki szlachetne to spokojne, niekonfliktowe skorupiaki. Aktywne stają się po zmierzchu, a w ciągu dnia ukrywają się w strefach przybrzeżnych, chowając się pod roślinami, kamieniami i korzeniami. W stawie ogrodowym możliwa jest ich socjalizacja z rybami, pod warunkiem, że zamieszkują różne siedliska.
Raki poszukują pożywienia na dnie zbiorników, stąd nie można wykluczyć, że inni mieszkańcy stawu o podobnych zwyczajach nie będą im w tym przeszkadzać. Poza tym, młode osobniki są łatwym łupem dla ryb. Nie jest natomiast możliwe trzymanie razem kilku gatunków raków.
Raki szlachetne oddychają za pomocą skrzeli, ale mogą przeżyć kilka godzin na lądzie. Jeśli Astacus astacus nie czuje się komfortowo w danym środowisku, migruje w poszukiwaniu lepszego miejsca do bytowania.
© fieryphoenix / stock.adobe.com
W naturze raki szlachetne żyją od 15 do 20 lat. W niewoli długość ich życia nie jest już tak imponująca. Dojrzałość płciową osiągają w wieku trzech lat.
Czas rozrodu przypada na późną jesień – przełom października i listopada, kiedy temperatura wyraźnie spada. Podczas kopulacji samiec chwyta swoimi szczypcami odnóża i szczypce partnerki i umieszcza na jej odnóżach tułowiowych spermatofory (pakiety nasienia). Następnie samica składa do 400 jaj, które nosi przez około 26 tygodni pod odwłokiem.
W okresie między majem i czerwcem z jaj wykluwają się w pełni rozwinięte larwy. Młode są prawie przezroczyste i pozostaną przy matce aż do pierwszej wylinki, która odbywa się po około dziesięciu dniach. W pierwszym roku życia linieją do dziesięciu razy, w kolejnym cztery do pięciu razy, a w trzecim roku od dwóch do trzech. Ostatecznie, nie więcej niż 20 procent z nich rozwija się w młode raki.
Dorosłe raki są samotnikami i nie potrzebują do życia partnera.
Chcąc wprowadzić raki do stawu ogrodowego, musimy wiedzieć, jakie mają wymagania dotyczące siedliska i warunków utrzymania. Poniżej podsumowaliśmy najważniejsze z nich. Głębokość zbiornika powinna wynosić co najmniej metr, aby skorupiaki mogły w nim bez przeszkód przezimować. Temperatura w lecie powinna wynosić co najmniej 15°C, ponieważ tylko wtedy mogą rozwinąć się ich narządy płciowe. Nie powinna ona natomiast przekraczać 25°C. W zimie temperatura nie może spaść poniżej 4°C. Wartość pH powinna zawierać się w przedziale od 6 do 9, a zawartość tlenu wynosić 5,5 miligramów na litr. Raki szlachetne są szczególnie wrażliwe na zanieczyszczenie wody pestycydami i środami owadobójczymi.
Poza tym uwielbiają wszelkiego rodzaju jamy i jaskinie, które w domowych warunkach należy skonstruować z kamieni, korzeni lub podobnych przedmiotów, w których w ciągu dnia będą mogły się schronić i być chronione przed ewentualnymi zagrożeniami. Aby zapewnić rakom szlachetnym warunki odpowiednie dla gatunku, brzegi zbiornika muszą być stabilne i obszerne, tak aby mogły bez problemu się w nich zakopywać.
Jeśli chodzi o odżywianie, rak szlachetny nie jest szczególnie wymagający ani wybredny. Z natury jest wszystkożerny i żywi się przede wszystkim resztkami organicznymi – pozostałościami martwych ryb, robaków, ślimaków, owadów, a także obumarłymi częściami roślin – liśćmi, resztkami roślinnymi i glonami. Bardzo istotna w jego diecie jest różnorodność.
Ponieważ skorupiaki te usuwają z wody resztki organiczne, możemy mieć pewność, że dzięki ich obecności nasz zbiornik będzie wyjątkowy czysty.
Z reguły nie wymagają dodatkowego karmienia. Jeśli jednak chcemy uraczyć naszych podopiecznych specjalnym kąskiem, możemy podawać im świeże warzywa, konwencjonalny pokarm dla raków lub kawałki filetów rybnych.
Raki szlachetne są zagrożone wymarciem. Jeśli więc zdecydujemy się na wprowadzenie ich do naszego domowego zbiornika, dołożymy swoją cegiełkę do zachowania gatunku. Jako rodzimy gatunek, rak szlachetny nie powinien mieć problemów z zadomowieniem się. Zwłaszcza młode osobniki cechuje łatwość aklimatyzacji. Są one także jeszcze zbyt małe, aby pokusić się na migrację, co daje nam dużo czasu na stworzenie im optymalnych warunków życia.
Życzymy Ci dużo przyjemności z hodowli raków szlachetnym w swoim domowym zbiorniku!
